İşte o İsrail anlaşmaları!

İsrail'in Türk yardım gemilerine düzenlediği kanlı saldırının ardından Türkiye Büyük Millet Meclisi, Hükümet'e İsrail ile ekonomik ilişkilerin de gözden geçirilmesi çağrısını da içeren bir ortak deklerasyon yayımladı. Diplomatik olarak birçok adımın atılacağı ve halen de atılmakta olduğu bugünlerde böylece İsrail'e ekonomik bazı yaptırımların da önü açılmış oldu. Peki İsrail ile gözden geçirilecek olan ekonomik ilişkimiz ne durumda? Ya da daha doğru bir ifadeyle gözden geçirilecek olan ekonomik ilişki düzeyi nedir?

İsrail ile Türkiye'nin ekonomik ilişkilerinde en önemli kalemler, ikili ticaret, savunma sanayi projeleri, müteahhitlik hizmetleri, turizm ve karşılıklı yatırımlar. Buna karşılık Türkiye ile İsrail'in yıllardır dile getirilen ticari işbirliği potansiyeli hiçbir zaman hayata geçirilmiş değil. Yine de Türkiye, İsrailli işadamlarının faaliyet gösterdiği ülkeler sıralamasında ABD ve İngiltere’nin ardından üçüncü sırada yer alıyor.

MİLYAR DOLARLIK SAVUNMA PROJELERİ
İsrail'in ekonomik yaptırımdan en çok etkilenecek olan sektörü ise tartışmasız, İsrail savunma sanayii olacak. Geçmiş verilere bakıldığında Türkiye ile İsrail'in ticaret hacminin zirve yaptığı dönemler, hep İsrail'in Türkiye'ye sattığı yüklü bir savunma sanayi ürününün olduğu dönemlere denk geliyor.

Türkiye İsrail'den yüksek teknoloji gerektiren savunma sanayisi ürünleri alırken; İsrail Türkiye'den daha çok askeri bot, üniforma benzeri malzemeler satın alıyor.

Türkiye-İsrail arasında 1990'larda başlayan savunma sanayisi işbirliği sonucunda 13 proje tamamlandı. Altı proje ise devam ediyor.

Bu projelerden en önemlilerden biri 54 adet F-4 savaş uçağının modernizasyonu. Bu projenin maliyeti 1 milyar doları aştı. 170 adet M60 tankının modernizasyonu 650 milyon dolara yapıldı. 10 İnsansız Hava Aracı Heron 188 milyon dolara İsrail’den alındı. F-4 uçaklarının hareket eden cisimleri algılamasını sağlayan Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) sistemleri, 160 milyon dolara İsrail’e verildi. F-4 ve F-16 uçaklarından alınan görüntülerin yere indirilmesini sağlayan Datalink 16 projesini 120 milyon dolara İsrail yine kazandı. Mayına karşı korumalı “Yürüyen Kale” kara araçları ihalesini Türk BMC firması aldı. Araç, İsrail Hatehof firmasının Navigator aracı temel alınarak geliştiriliyor.

TÜRK MÜTEAHHİTLERİ ETKİLEYECEK

İhracatımızda en önemli ihraç kalemlerini demir-çelik ürünleri, motorlu kara taşıtları, mineral yakıtlar, mineral yağlar, bakır ve bakırdan eşyalar, ithalatta ise en önemli kalemleri mineral yakıtlar, mineral yağlar, organik ve inorganik kimyasal ürünler ile elektrikli makineler oluşturmaktadır.

Türk firmaları açısından İsrail'e yönelik ekonomik yaptırımların en çok etkileyeceği kesim inşaat sektörü olacak. İsrail'de inşaat sektörüne 1980'li yılların sonundan itibaren giriş yapan türk müteahhitleri İsrail mevzuatından kaynaklanan birçok sıkıntıyla da karşı karşıya. Ayrıca, sürekli savaş halindeki bir bölge olan İsrail'e yönelik projelere kolay kolay bankaların kredi vermemesi nedeniyle de Türk müteahhitlerinin İsrail inşaat sektöründeki faaliyetleri çoğunlukla taşeron düzeyinde bulunuyor.

Türk müteahhitlik firmalarının İsrail'de bugüne kadar üstlendikleri projelerin toplam değeri yaklaşık 583 milyon dolar seviyesinde bulunuyor.
Ayrıca Zorlu Grubu gibi önemli holdinglerin de bu ülkede münferit bazı projeleri bulunuyor.

4 AYDA 1.1 MİLYAR DOLARLIK TİCARET HACMİ

İsrail'e ihracat 2009'da 1.6 milyar dolara yaklaşırken, İsrail'den ithal edilen ürünlerin tutarı ise 1 milyar dolar civarında oldu. Bu yılın dört ayında ise İsrail'e 415 milyon 979 bin dolarlık ihracat, 695 milyon 406 bin dolarlık da ithalat yapıldı.

Elbette bu verilerin hepsi resmi rakamlara yansıyanlar itibariyle. Türkiye'nin resmi rakamlara yansımayan savunma siparişleri asıl büyük ithalat kalemini oluşturuyor. İnsansız hava araçları, tank yenileme projeleri, askeri malzeme alımları Türkiye'nin İsrail'le ticaretinde net açık vermesine neden oluyor.

TURİZM'DE İKİNCİ 'ONE MINUTE' İPTALİ

Türkiye'nin İsrail'le son yıllarda en çok yükseliş gösteren ticari faaliyeti turizm alanında. 'One Minute' olayından sonra durma noktasına gelen İsrailli turist akışı, 2009'da yeniden ve hızlı bir şekilde canlanmaya başladı. Geçen yıl İsrail'den gelen turist sayısı 311 bin olurken, çok daha hızlı bir artış trendi 2010 yılında görülmeye başlanmıştı. Fakat İsrail vatandaşlarına "Türkiye'ye gitmeyin" dedikten sonra 50 bin seyahat iptal edildi.

İSRAİL'İN EKONOMİSİ

Yüksek eğitimli işgücü, AR-GE faaliyetlerine yapılan büyük yatırımlar ve bu alanda yabancı yatırımın yoğun ilgisi İsrail’in ekonomik performansın önemli unsurları. Hizmet sektörü, özellikle finans ve turizm sektörleri İsrail ekonomisinde önemli yer tutuyor. İsrail doğal kaynaklar bakımından son derece fakir bir ülke. Ölü Deniz’deki fosfat kaynakları dışında doğal kaynağı hemen hemen bulunmuyor.

AR-GE harcamalarının İsrail GSYİH’sine oranı yüzde 4.5. Yazılım, kontrol ve gözetim ekipmanları, elektronik haberleşme ekipmanları, uçak sanayi, büro ve bilgisayar gereçleri, farmasötikler, elektronik bileşenler İsrail’in ileri teknoloji ürünleri olarak göze çarpıyor.

DÜNYA SİLAH İHRACATININ 5'İNCİ BÜYÜĞÜ

Ayrıca, savunma sanayi, kimya sanayi, tıbbi cihazlar da İsrail sanayi ürünleri arasında yer alıyor. İsrail’in askeri malzeme satışı dünya silah ticaretinin yüzde 10’unu oluşturuyor ve İsrail dünya silah ihracatında ilk 5 sırada yer alıyor.

İsrail’in önemli ithalat kalemleri arasında başta petrol olmak üzere hammaddeler, işlenmemiş elmas, gıda maddeleri, tekstil ürünleri, taşıtlar, makine ve elektrikli cihazlar ile demir-çelik ürünleri sayılabilir.

İhraç kalemleri arasında da mücevher, kimya sanayi ürünleri, makine ve elektronik cihazlar, tıbbi cihazlar ve havacılık sanayi ürünleri ön sıralarda yer alıyor.

İsrail’in ithalatında ilk 10 ülke ABD, Belçika, Almanya, İsviçre, İngiltere, Çin, İtalya, Hollanda, Hong Kong ve Hindistan’dır. Türkiye bu ülkeler arasında 12. sırada bulunuyor.

YILLAR   İHRACAT İTHALAT    DENGE    HACİM

2001      805.218  529.489      275.729  1.334.707

2002      861.434  544.467      316.967  1.405.901

2003    1.066.834  459.186     607.648   1.526.020

2004    1.283.244  713.137     570.107   1.996.381

2005    1.461.239  800.735     660.504   2.262.000

2006    1.527.329  772.310     755.018   2.299.639

2009*   1.600.000  1.000.000   600.000  2.600.000

2010*      415.979     695.406  -279.427  1.111.385

* TAHMİN

BARIŞ ERKAYA
HABER TURK