İsrail’den yahudi birliği kurma çalışmaları

Önde gelen İttihat Terakki üyelerinin ve cumhuriyetin ilk elitlerinin mezun olduğu bu okullarla ilgili 6 Ocak’ta seri toplantılar yapılacak. Toplantılara çok sayıda rektör ve öğretim üyesi de davetli. 

Türkiye ile İsrail arasındaki gerilimin artarak devam ediyor olmasına rağmen, özellikle İsrailli Yahudi sivil kuruluşların kültür ve eğitim alanlarında Türkiye’ye ilgilerinin arttığı gözleniyor. 1860 yılında Paris’te kurulan ve Osmanlı topraklarında onlarca okul açan Alliance Israélite Universelle (Evrensel Yahudi Birliği) isimli teşkilatın Türkiye’de yeniden eğitim sistemine dahil olmak ve özellikle vakıf üniversiteleri kurmak için yoğun bir çalışma içinde olduğu ortaya çıktı. 

150 YILLIK KURULUŞ YENİDEN TÜRKİYE’YE YÖNELDİ 
Türkiye’de Tevhid-i Tedrisat Kanunu’ndan sonra sadece Yahudilere yönelik hizmet vermesi şartı gereği faaliyetleri kısıtlanan ve 1950’li yıllarda tamamen ülkeyi terk eden ve şimdiki merkezi İsrail’de olan Alliance Israélite Universelle, Paris’teki eğitim vakıfları aracılığıyla Türkiye’ye ilgisini artırıyor. Türkiye’de Fransız Büyükelçiliği ve İstanbul Konsolosluğu’nun desteğini almayı başaran Yahudi eğitim kuruluşu, “eğitim işbirliği” yapacağı üniversite arıyor. Söz konusu kuruluş devlet üniversitelerinin yanı sıra özellikle vakıf üniversiteleriyle yakından ilgileniyor. Büyük bir sermaye gücüne sahip olan kuruluşun dünyanın pek çok ülkesinde özel orta dereceli okulları ve üniversiteleri bulunuyor. 

SERİ TANITIM TOPLANTILARI 
6 Ocak Perşembe günü, “150 yıllık eğitim kurumu Alliance Israélite Universelle” adıyla İstanbul’da Schneidertempel Sanat Merkezi’nde bir sergi açılacak. Gözlem Kitap bünyesinde sergiyi anlatan Fransızca/Türkçe bir albüm kitap da yayınlanacak. 10 Ocak Pazartesi günü de kuruluşun Paris’teki merkezinin yöneticileri Jean-Claude Kuperminc ve Ariel Danan tarafından Fransız Kültür Merkezi’nde bir konferans verilecek. Konferansa Türkiye’deki üniversite rektörleri ve çok sayıda öğretim üyesi davet edildi. 

ALLİANCE’IN TÜRKİYE MACERASI YENİDEN BAŞLIYOR
Alliance Israélite Universelle okulları ilk olarak 1860 yılında Paris’te açılmaya başlandı ve bu okulların açılması dünya Yahudilerine yönelik bir çağrıyla taçlandırıldı. Fransız Yahudi örgüt 1860’ta dünya Yahudilerine şu çağrıyı yapmıştı: “Çok sayıda dindaşımızın yirmi asırdır türlü acılar, yasaklamalar ve hakaretlere maruz kaldığına, ama birer insan ve vatandaş olarak haysiyetlerini yeniden kazanabileceklerine inanıyorsanız; yoldan çıkmışları kınamak yerine ıslah etmek, körleşmişleri bir başlarına bırakmak yerine aydınlatmak, bitkinlere acımak yerine onları tutup ayağa kaldırmak gerektiğine inanıyorsanız; bütün dünyanın Yahudileri, eğer tüm bunlara inanıyorsanız gelin, çağrımıza kulak verin.” 

CUMHURİYETİN İLK ELİTLERİ BU OKULLARDAN ÇIKMA 
Selanikli Yahudiler, 14 Nisan 1863’te kuruluşun Paris’teki merkezine mektuplar yazarak Paris’tekine benzer okullar açılması için çalışmalara başladılar. Ardından seri halde Selanik, İstanbul, İzmir, Gelibolu, Edirne, Volos, Şam ve Bağdat’ta okullar açıldı. Pek çok Yahudi bu okullarda eğitim görürken, bir müddet sonra Yahudi olmayan ailelerden de öğrenci alımına başlandı. İttihat ve Terakki’nin önde gelen isimleri, mesela Talat Paşa, Mahmut Şevket Paşa gibi kişiler de okullarda öğretmenlik dahil pek çok hizmet verdiler. Ayrıca bu okullarda okuyan isimler arasında Celal Başar, Rıza Tevfik, Reşid Galip, Yusuf Ziya Ortaç, Mihri Belli de vardı.



ALİ EYVAZ / YENİ AKİT