TSK yasayı by-pass etti

Parlamenter denetim ile Sayıştay’ın takibinden bir türlü haz etmeyen askerî bürokrasi, “AB zoruyla” gelen şeffaflığı öngören yasaları da işlevsiz hale getirmenin bir şekilde yolunu buluyor. AB’ye uyum çerçevesinde 2004 yılında çıkartılan yasa ile Sayıştay’ın TSK’yı denetim yetkisi artırıldı. Ancak 12 Mart muhtırasının hemen ardından çıkartılan bir yönetmelik aradan geçen 38 yıla rağmen hâlâ yürürlükte olduğu için yasanın getirdiği demokratik içerik etkisiz durumda. 

ASKERÎ HARCAMA YÜKSEK, DENETİM DÜŞÜK
Geçtiğimiz ay Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) tarafından yayınlanan, “Almanak Türkiye 2006-2008 Güvenlik Sektörü ve Demokratik Gözetim” isimli raporda yer alan bilgiler, askerî alandaki denetimin nasıl yetersiz kaldığını gözler önüne serdi. “Askeri Harcamaların ve Askeri Malların Parlamenter ve Yargısal (Sayıştay) Denetimi” başlıklı incelemede, dünyada 2008 yılı itibarıyla 1,5 trilyon dolarlık askerî harcama yapıldığı, Türkiye’nin en fazla harcama yapan ikinci grupta yer aldığı, ancak TSK’nın toplam harcama miktarı bilinemediği için sıralamanın netliğinden sözedilemeyeceği vurgulandı. 

ASKERİ YÖNETMELİK SİVİL YASADAN ÜSTÜN 
İncelemede, yasa üzerinde askerî harcamaların denetiminin TBMM adına Sayıştay tarafından gerçekleştirileceğinin hükme bağlandığı, ancak fiilî durumun ise yasal öngörüden farklı olduğu belirtildi. Askerî harcamaların ağırlıklı olarak Savunma Sanayi Destekleme Fonu üzerinden yapıldığı hatırlatılan incelemede, daha sonra şu değerlendirmelere yer verildi: “Bu fonun harcamaları Sayıştay denetimine girmiş ama değiştirilmeyen bir yönetmelik nedeniyle Sayıştay denetimi işlevsiz kalmıştır. 2004 yılında AB süreci çerçevesinde Anayasa’nın 160. maddesinin son fıkrasının kaldırılması, Sayıştay’ın askeri harcamaları denetiminde daha etkin olabilmesini sağlayan önemli bir adımdır. Ancak aynı düzenlemenin 19. maddesi fonun taşınmazlarının devlet malı olduğunu hükme bağlamaktadır. Askerî mal statüsünü getiren yönetmelik ise 12 Mart 1971 sonrası düzenlemelerle sağlanmış ve askerî mallar denetim dışında kalmıştır.” 

NELER YAPILABİLİR?
TESEV’in raporunda, askerî faaliyetler üzerindeki parlamenter denetimin artırılabilmesi için yapılması gerekenler de dile getirildi. Raporda, şöyle denildi: “Denetimi olanaklı kılacak gerekli ve yeterli sivil iradenin oluşması. Tüm yönetmeliklerin, Anayasa’da yapılan değişikliklerin ruhuna uygun hale getirilmesi. Her siyasal parti içerisinde askeri makamlarla arada mevcut enformasyon asimetresini ortadan kaldıracak ya da en aza indirecek bir uzman kadronun yetişmesi. Bütçeleme süreçlerinde tüm askeri harcamaların tek bir belgede toplanması, fon uygulamasına son verilmesi, adem-i tahsis (tahsis yapmama) ilkesine saygı gösterilmesi.”

YENER DÖNMEZ/VAKİT