Bosna'da aslında ne yıkıldı?

Köklü geçmişi ile 25 yıldır eğitim ve düşünce hayatına katkı sağlayan Bilim ve Sanat Vakfı tarafından kurulan İstanbul Şehir Üniversitesi’nin Tarih Konferansları Serisi’nin ikinci konuğu Harvard Üniversitesi’nde Aga Khan İslam Mimarisi Programı Dokümantasyon Merkezi Müdürü András Riedlmayer oldu. Son 20 yılını Bosna ve Kosova’daki savaşlar sırasında kütüphaneler ve diğer kültürel mirasın uğradığı tahribatı belgelemekle geçiren András Riedlmayer, İstanbul Şehir Üniversitesi’nde “Batı Balkanlar’da İslami Yazma Eser Kütüphaneleri: Yıkım ve Koruma” konulu bir konferans verdi.

Bosna’nın tarihi önemine değinen Riedlmayer, Bosna’nın Osmanlı döneminde sadece dini bir merkez değil entellektüel bir merkez olduğunu vurguladı. Bölgede yaşayan halkların geçmişte barış içinde yaşadıklarını ve birbirlerinin kültürlerinden etkilendiklerini belirten Riedlmayer, “Halkların birbirlerinden ne kadar çok etkilendikleri günümüze ulaşabilen eserlerde açıkça görülüyor. Bu halklar tarih boyunca birbirlerinden nefret etmiş olsalardı aralarında bu kadar yoğun bir etkileşim olur muydu?” dedi.

El yazması eserler yok oldu
İkinci Dünya Savaşı boyunca tarihi eserlere zarar verildiğini söyleyen Riedlmayer, tarih boyunca bölgede birçok el yazması kitap üretildiğini kaydetti. Riedlmayer, “Bosna’da bulunan el yazması kitap sayısı savaştan önce 30.000 adet civarındaydı. Topkapı Sarayı’nın kütüphanesinde bile 12.000 civarında el yazması kitap bulunmaktadır. Ancak Bosna’da bulunan bu kitapların büyük bir kısmı maalesef savaşta tahrip edildi” dedi.

Dünyanın kültürel mirası yakıldı
Savaş döneminde bu bölgede Osmanlı döneminden kalan tapuların bile yok edildiğini anlatan Riedlmayer, tek kopya olmaları nedeniyle çok değerli olan el yazmalarının da büyük bir bölümünün yakıldığını vurguladı. Yakılan Saraybosna Milli Kütüphanesi’ndeki kaybın ne kadar büyük olduğunu kimsenin tahmin edemeyeceğini belirten Riedlmayer, halkın bu eserlerin kurtarılması için büyük çaba gösterdiğini söyledi. Riedlmayer, “Bosna’da yaşanan savaş aslında bir kültür savaşıydı. Halk bu savaşta eserleri kurtarabilmek için çok önemli çabalar gösterdi. Fotokopiler kullanıldı, tüneller kazılarak eserler kurtarılmaya çalışıldı. Şu anda ise araştırmacılar yok olan bu el yazmalarının fotokopilerini biraraya getirmeye çalışıyor. Buradaki eserler sadece Bosna’nın kültürel mirası değil, dünyanın kültürel mirası. Eğer olanları önemsemezsek bu tür olaylar yeniden tekrarlanır” dedi.

Dr. András Riedlmayer hakkında: Osmanlı dönemi Balkan tarihi, sanatı ve kültürü üzerine uzmanlaşmış Dr. András Riedlmayer, son 20 yılını Bosna ve Kosova’daki savaşlar sırasında kütüphanelerin ve diğer kültürel mirasın uğradığı tahribatı belgelemekle geçirmiştir. Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi’nde eski Sırbistan Devlet Başkanı Slobodan Milo?evi? ve diğer kişilerin savaş suçları duruşmalarında tanıklıkta bulunmuştur. Bosna tarafından Sırbistan’a karşı Uluslararası Adalet Divanı’na götürülen soykırım davasında da uzman tanık olarak tanıklık etmiştir. 1990’lardaki Balkan savaşlarında ve 2003’teki Irak işgalinde tahribata uğrayan kütüphane koleksiyonlarını, tarih arşivlerini ve inşa edilmiş mirası geri kazanmak ve yeniden inşa etmek için yerel ve uluslararası girişimler düzenlemeye yardımcı olmuştur.

HABERVAKTİM.COM