Mahkemenin adı, Bet-Din. Hahamlardan oluşan Bet-Din, Musevi Cemaati mensuplarına özel dini konularda karar verme yetkisine sahip. Cemaat mensuplarının neyi yiyip neyi yiyemeyeceğine de Bet-Din karar veriyor. Dini evlilik ve boşanma işlemleri de Bet-Din’in görevleri arasında. Bet Din’in bir diğer görevi dini konularda yöneltilen soruları cevaplamak.
KİMLERDEN OLUŞUYOR?
Musevi Cemaati’nin yayın organı Şalom’da yer alan bilgilere göre, Bet-Din genelde üç din adamından oluşur. Türkiye’deki Musevi Cemaati’nin Bet-Din’i ise 3 genç, 3 de daha ileri yaştaki kişilerden oluşuyor. Bu isimler şöyle: Hahambaşı Rav İsak Haleva, Rav Moşe Benveniste, Rav Yeuda Adoni, Rav Naftali Haleva, Rav İzak Perez ve Rav İzak Alaluf. Hahambaşı Rav İsak Haleva’nın verdiği bilgilere göre, Bet-Din’de Talmud geleneklerine göre yaşlılar, yani kıdemli olanlar imzada daha önce gelir. Bu bir saygı göstergesidir. Cumhuriyet’in ilanından önce Bet-Din ticari davalara da bakardı.
BET-DİN ÜYELERİ NEREDE EĞİTİM ALDI?
Rav Moşe Benveniste ile Rav Haleva, Mahazike Tora’da yetişmiş. Ardından Porat Yosef Yeşiva’sında okumuş. Ve günümüzde de Sefarad dini otoritesi olan Rav Ovadya Yosef tarafından yetkilendirilmiş. Aynı zamanda diğer büyük hahamlar da Bet-Din belgesinin altını imzalamışlar. Benveniste şu bilgilere veriyor: “1967’den beri Bet- Din üyesiyim. Resmi olarak Büyükada Hesed Le Avraam Sinagogu’nun Haham Akaali’yim. Fakat başka sinagoglarda da görev alıyorum. Şişli, Ortaköy, Kuzguncuk, Balat, Burgazada, Heybeliada’daki bütün Mahazike Toralar’ın yıllarca yöneticiliğini yaptım.”
“HAHAM BİR BELGE VERİP, ‘SOFER OLARAK ÇALIŞACAKSIN’ DEDİ”
Rav Yeuda Adoni ise İstanbul’un yeşivalarında yetişmiş. Adoni de şu bilgilere aktarıyor: “Küçük yaşlardan itibaren yaz tatillerinde Haydarpaşa, Ortaköy, Çorapçı Han gibi yeşivalarda büyük hahamlar tarafından yetiştirildim…Bu eğitim sonucunda Ribi David Asseo hahambaşı iken bana bir belge verip Bet-Din üyesi ve ‘sofer olarak çalışacaksın’ diyerek yanına aldı. Aynı zamanda Ruhani Lisesi’ne öğretmenlik görevi de verdi. Liseden sonra Çapa Öğretmenlik Okulu’ndan da diploma aldım. 40 yıl süreyle öğretmenlik yaptım, yaş haddinden emekli oldum. Şimdi ise Bet- Din üyesiyim ve Kadıköy Cemaati’nin ve Kuzguncuk Sinagogu’nun Haham Akaali olarak çalışıyorum.”
BET-DİN’İN GÖREVLERİ NELERDİR?
Üyelerinin verdiği bilgilere göre, her şeyden önce dini evlilik ve boşanma işlemleri Bet-Din’in görevleri arasında. Kaşerut kurallarına uygun olarak toplum bireylerinin uyması gereken kaşer yemek ve gıda malzemelerinin uygunluğu da Bet Din üyeleri tarafından onaylanıyor. Denet Gıda A.Ş.’nin verdiği kaşerut belgeleri Bet Din üyeleri tarafından önce inceleniyor, uygun bulunması halinde de onaylanarak imzalanıyor. Bet Din’in bir diğer görevi dini konularda yöneltilen soruları cevaplamak. Tüm diğer hazanların, moeller ve şohetlerin denetlenmesi yine Bet-Din’in görevleri.
SORUNU NASIL DEĞERLENDİRİR, KARAR NASIL VERİLİR?
Bu konuda Üye Rav Alaluf şöyle diyor: “Şulhan Aruh’un kuralları açık ve nettir. Belirli bir konu geldiği zaman üzerinde istişarelerde bulunulur, aldığımız eğitim çerçevesinde mutlaka bir takım açıklamalar yapılır, fikirler beyan edilir, Alaha kitaplarında yer alan kurallar ne ise o şekilde uygulanır.” Rav Benveniste de “Yazılı kurallar aynı şekilde uygulanır. Ancak yeni bir problem çıkarsa o zaman istişare edilir, yazılı kurallara göre tartışarak nasıl çözüleceğine karar verilir” bilgisini veriyor. Rav Haleva ise “Bet-Din’in kararlarında emsaller çok önemlidir. Geçmişte ve günümüzde tüm dini olayların hâkimi Bet-Din’dir. Bet-Din çağrı ve ilanları hazırlar, bunlar sinagoglarda dindaşlara okunur” diyor.
BET-DİN’İN ONAYI VARSA YİYEBİLİRLER
Rav Benveniste da şu bilgiyi veriyor: “Bazı dindaşlarımız sokakta satılan ürünlerin yenilip yenilmeyeceğini bize soruyorlar. Bet-Din’imizin denetimi altında çıkan her şeyi yiyebilirler, diğer ürünler hakkında bir yanıt veremeyiz.”
BET-DİN’İN TARİHİ
Din bilimcilerine göre, Bet-Din Yahudi hukuk mahkemesidir ve çok eski bir tarihe sahiptir. Çok eski dönemlerde farklı tip işler, Bet-Din tara¬fından yargıya bağlanıyordu ve daha yüksek bir mahkemeye ihtiyaç duyulmu¬yordu. Her bölge üç hâkimden oluşan bir mah¬kemeye sahip bulunuyordu. Bu Bet-Din, sivil işlere de bakıyordu. Her şehirde, yüz yirmi veya daha fazla yetişkin ve yirmi üç hakimden oluşan bir Bet-Din vardı. Bet-Din, dini veya sivil konularda her türlü maddi veya manevi cezayı vermekle yet¬kiliydi. Ceza ile ilgili kararlar iki hakimin çoğunluğu ile veriliyordu. Yahudi cemaatleri nispeten bağımsız bir şekilde yaşarken, Bet-Din, bütün hukuki konulara bakmakla yükümlüydü. Yanı, hertürlü dinî, sivil ve kişisel problemler, Bet-Din’de çözüme ulaştırılıyordu. Birçok halde mahkemeler, cismani cezaya yetkili olmasalar da zorlayıcı kararlar vermeye yetkileri vardı. Meselâ, birbirine çok bağlı bir Yahudi cemaati içinde verilen “afo¬roz” cezası, bunlardan biridir. Bugün Kudüs’te de Betha Mikdaş’da, yirmi üç üye üç Bet-Din mahke¬mesi bulunuyor.
İSRAİL’DE DAHA ÇOK YETKİYE SAHİP
Bet-Din, İsrail dışındaki Yahudilerin bulunduğu yerlerde mevcut. İsrail hariç, Bet-Din’in baktığı en önemli dava Halakhah’a göre boşanma konusudur. İsrail’de ise Bet-Din daha çok yetkiye sahip. Hatta Bet-Din’in yetkileriyle, ülkedeki lâik mahkemeler arasında yetki tartışması, İsrail’de sık sık gündeme gelmektedir. Bet-Din’in meşgul olduğu önemli konulardan birisi de Yahudi dinini kabul edenlerin durumudur. Amerika’da devlet mahkemeleri, Bet-Din’in verdiği kararları, göz önünde bulundurmaktadır.
Yeni Akit