Mısır ve Sudan "Halayib Üçgeni" için adım attı

Kızıldeniz sahilinde Mısır ile Sudan arasındaki sınırda yer alan 20 bin 850 kilometrekarelik "Halayib Üçgeni" adı verilen bölgenin egemenliğinin kime ait olduğu yönünde yaşanan tarihi tartışmalar zaman zaman iki ülkeyi siyasi ve askeri olarak karşı karşıya getiriyor.

En büyük beldeleri Halayib, Ebu Ramad ve Şelatin olan bölgede, Ababde, Beşşarin başta olmak üzere Sudan asıllı kabileler yer alıyor. 

Bölgedeki egemenlik mücadelesi çerçevesinde Kahire yönetimi son üç haftada ciddi adımlar attı.

Şelatin'deki baraj inşası çalışmaları

Mısırlı yetkililer; 9 Aralık'ta 7 milyon metreküp suyun depolanacağı bir barajın inşası için Kızıldeniz iline bağlı Şelatin bölgesinde yer denetiminin tamamlandığını açıkladı. Mısırlı yetkililer, söz konusu barajın, yağmur ve sel sularından faydalanmak ve yol açabileceği tehlikeleri asgariye indirmek için yapılacağını kaydetti.

Hartum yönetimi ise bu açıklamanın ardından söz konusu baraja ilişkin araştırma yapılması çerçevesinde Sudan parlamentosu ile Dışişleri bakanlığı arasında görüşmeler yapıldığını belirtti.

Sudanlı yetkililer, Mısır'ın bölge sakinlerini kendi tarafına çekme çabasıyla bu tür hizmetler sunduğunu ancak vatandaşların bu hizmetleri kabulünün, onların Mısırlı olduğu anlamına gelmediği ve bölgenin Sudanlılara ait olduğunun ispatı meselesindeki tutumlarında bir değişikliğe yol açmayacağını aktardı.

Sudan'dan açıklama

Sudan ise 20 Aralık'ta BM'ye yönelik konuşmasında, ülkesinin, Mısır ile Suudi Arabistan arasındaki deniz sınırını belirleyen ve Halayib'i de kapsayan sınır anlaşmasını kabul etmediğini açıkladı.

Hartum, bu anlaşmanın, Halayib Üçgeninin Mısır'ın sınırları içinde olduğunun kabulü anlamına geldiği ve Sudan Cumhuriyeti'nin egemenliği ile bölgedeki kara ve deniz sınırındaki tarihi haklarına zarar vereceğini belirtti.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, geçen haziran ayında Tiran ve Sanafir adalarının egemenliğinin Suudi Arabistan'a geçmesini öngören Kızıldeniz sınır anlaşmasını onaylamıştı.

Kahire yönetiminin BM adımı

Mısır ise 21 Aralık'ta Sudan'ın konuya ilişkin "iddialarını" reddederek, Halayib Üçgeni'nin Mısır'a ait olduğunu teyit etmek üzere BM'ye başvuracağını aktararak bunun için herhangi bir tarih belirtmedi.

Sudan yönetimi, tartışmalı bölgeye ilişkin Mısır aleyhindeki şikayetini her yıl BM Güvenlik Konseyi'ne sunarken, Mısır'ın BM'ye yönelişi "nadir" bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Mısır'dan aynı günde 3 gelişme

Mısır, Aralık ayının son cumasında, Halayib meselesine ilişkin art arda adımlar attı. Halayib beldesinde bölge halkı için 100 konut inşa edildiğini halka arz eden Kahire yönetimi, Halayib Üçgeni'nden haftalık televizyon ve radyo yayını yapılmasına ilişkin isteğini ifade etti.

Mısır resmi televizyonu ayrıca cuma namazı yayınını, Halayib'ten gerçekleştirdi. Vakıflar Bakanı Muhtar Cuma, ilk defa cuma hutbesini bu bölgeden verdi. 

Halayib'teki gençlere askerlik hizmetinde kolaylık

Mısır Savunma Bakanlığı, 28 Aralık'ta, Halayib Üçgeni bölgesindeki gençlerin askere alımı konusunda düzenlemelerin tamamlandığını ifade ederek, 30 yaşını aşan ve askerlik görevini henüz yapmamış kişilerin belirli bir bedel ödeyerek askeri hizmetten muaf olabilecekleri belirtildi.

Halayib Üçgeni kapsamında Mısır, son olarak Şelatin kentindeki balıkçı limanının inşaatının hızlandırılmasına ilişkin açıklamalarda bulunurken, bölgeyi ziyaret eden Mısırlı yetkililer, 2018'in sonunda Şelatin'deki her aileye konutlarının teslim edileceğini açıkladı.

"Diplomatik çözüm uzak bir ihtimal"

Merkezi Kahire'de bulunan Arap Siyasi ve Stratejik Araştırmalar Merkezi Başkan Yardımcısı Muhtar Gabbaşi, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Mısır'ın Halayib Üçgeni meselesinde bu tür uygulamalara devam edeceğini ifade ederek, "Sudan, razı olacağı bir çözüm arayışı içerisinde iken, Kahire yönetimi, bölgenin 'Mısırlaştırılmasının' pekiştirilmesi için bu tür uygulamalara vazgeçmeden devam edecektir." dedi.

Gabbaşi, Mısır-Sudan arasında, ikili anlaşmazlıkların gölgesinde çözümün halihazırda uzak bir ihtimal olduğunu belirterek, "Sudan ile Mısır arasındaki siyasi hileler çerçevesinde; Hartum, Mısır aleyhinde şikayette bulunurken, Kahire ise Halayib Üçgeni'ndeki egemenliğini sağlamlaştırıyor." dedi.

İki ülke arasındaki anlaşmazlıkların Halayib Üçgeni'yle sınırlı olmadığını, ayrıca Hedasi Barajı meselesinin olduğunu ifade eden Gabbaşi, Mısır'ın Sudan'ın Etiyopya'ya meylettiği yönündeki düşüncesine dikkati çekti. 

Gabbaşi krizin çözümüne ilişkin ise şunları söyledi:

"Mısır, bölgenin kendisine ait olduğunda ısrarcı ve bu fikrinden vazgeçmesi neredeyse imkansız. Sudan ise çözümden yana ancak Halayib Üçgeni bölgesinden vazgeçmeyi kabul etmiyor. Tarafların sergilediği tutumlara bakılacak olursa diplomatik bir çözüm zor gözüküyor."

Tarihi uzun yıllara uzanan tartışma

Altın, uranyum, grafit, krom, nikel, demir cevheri ve barit gibi çok farklı madenlerin bulunduğu, yer altı kaynakları açısından zengin Halayib Üçgeni bölgesi dosyasının Sudan ile Mısır arasında anlaşmazlık tarihi, İngiliz işgali dönemine kadar uzanıyor.

Taraflar arasındaki gerginliğin zaman zaman tırmandığı bölge, Mısır Cumhurbaşkanı Sisi'nin, Mart 2015’te Sudan'ı ziyareti sırasında "hassas bir konu" olduğu gerekçesiyle gündemde yer almamıştı.

Mısır yönetimi bölge sakinlerine elektrik, su ve iskan gibi karşılıksız hizmetler sağlıyor. Bu bölge insanına Mısır'da başka hiçbir vilayette görülmeyen işsizlik maaşı ve öğrencilere eğitim yardımı gibi teşvik edici kolaylıklar sağlanıyor. Ücretsiz sağlık hizmetleri de Mısır’da sadece bu bölgede görülüyor. Söz konusu hizmetler nedeniyle bölge Sudan’dan ciddi göç alıyor.

Sudan ve Mısır arasındaki tartışmalı meseleler

Sudan ile Mısır arasındaki tartışmalı konular Halayib Üçgeni ile sınırlı değil.

Ülkenin tek su kaynağı ve yıllık 55,5 milyar metreküpü bulan Nil Nehri'ndeki su hissesinin, Etiyopya'nın nehir üzerine inşasına devam ettiği Hedasi Barajı nedeniyle olumsuz yönde etkilenmesinden endişelenen Mısır, bu konuda Sudan'ı Etiyopya'ya destek vermekle suçlarken Hartum yönetimi bu iddiaları sürekli yalanlıyor.

Öte yandan Hartum yönetimi, Mısır'ı Hartum Devlet Başkanı Ömer el-Beşir karşıtı isyancıları desteklemekle itham ederken, Kahire yönetimi de bu suçlamaları reddediyor.