Doğum Sonrası Gebelikten Korunma Yöntemleri

Halk arasında emzirmenin ya da  geri çekme gibi geleneksel yöntemlerle korunmanın gebeliği engellediği düşünülse de, ne yazık ki bu yöntemler, planlanmayan gebeliklere  ve kürtajlara yol açar. Anne ve bebek sağlığı açısından iki doğum arasındaki sürenin en az 2 yıl olması önerilmektedir.

Doğum sonrası ilk kontrolde hekiminiz size güvenilir doğum kontrol yöntemleri hakkında ilgili bilgi verecektir.

Spiral (Rahim içi araç)

Ülkemizde en çok tercih edilen yöntemlerden biridir. Küçük ve basitçe rahim ağzından içeri yerleştirilebilen bir alettir. Özellikle doğum sonrası,rahim ağzı açık olduğu için yerleştirilmesi daha kolay olur. Gerek yerleştirilirken, gerekse sonrasında hasta spiralin varlığını hissetmez. Cinsel ilişki ya da günlük aktivite sırasında bir olumsuzluk yaratmaz. Genellikle 5 yıl süreyle rahim içinde kalabilir. Ancak bu süre zarfında hastanın düzenli kontrollerini yaptırması önemlidir. Özellikle takıldıktan sonra, hastanın ilaç almak gibi her gün hatırlamasını ve uyumunu gerektiren bir durum olmadığı için, pratik ve avantajlı bir yöntemdir.

İlaçlı ve ilaçsız olmak üzere temelde iki çeşit spiral bulunur. İlaçlı olan spiralin avantajı, adet kanaması ve sancılarını azaltmasıdır.Bu şekilde kansızlığa engel olur ve hasta konforunu artırır. Olası yan etkileri ilk 6 ay içerisinde görülebilen ara kanamalardır. Ayrıca başağrısı, ödem, gaz, şişkinlik, göğüs hassasiyeti, bulantı,depresif belirtiler  gibi geçici yan etkileri olabilir.

İlaçsız olan spiral ise küçük bir plastik üzerinde bakır içerir. Bazı kadınlarda adet kanaması ve adet sancısında artma gibi yan etkileri olabilir. Bu spiralin 5 ya da 10 yıllık olan türleri vardır.

Spiralin korunmaya olan etkisi, spermle yumurtanın bir araya gelerek embriyonun oluşumunun engellenmesidir.

Spiral varken hamile kalınması riski binde birden daha azdır.Ancak düzenli kontrollerin yapılması önemlidir, çünkü kullanıcıların yaklaşık yüzde 5’inde ilk bir yıl içinde spiralin kayarak dışarı atılması riski vardır.

Spiralin bir diğer avantajı da, korunmasız, riskli beraberlikten (örneğin kondom yırtılması, içeride kalması gibi) hemen sonra, özellikle ilk 5 gün içinde takıldığı takdirde, yüksek koruyuculuğunun olmasıdır.

Cilt Altı İmplant

Cilt altına doktor tarafından uygulanan, kibrit boyunda, hormon içeren esnek bir çubuktur.Normal doğum ya da sezaryenden hemen sonra uygulanabilir. Kolun üst kısmında cilt altına yerleştirilir. 3 yıla kadar burada kalarak etkinliği devam eder.

Günlük aktiviteler ya da cinsellik üzerinde olumsuz bir etkisi olmaz. Hemen her kadın için uygun ve koruyuculuğu yüksek bir yöntemdir. Doğum kontrol haplarına göre avantajı, pratik olması ve hatırlama sorunu olmamasıdır.

Yan etkileri beklenmeyen zamanda ortaya çıkabilen kanamalardır. Adet kanamaları daha hafif,daha ağır ya da daha uzun olabilir. Adetler seyrek olabilir ya da tam tersi ara kanamalar olabilir.

Diğer yan etkiler depresif yan etkiler, baş ağrısı, sivilce şeklindedir.

Doğum kontrol iğnesi

Depo şeklinde vüduda  progesteron hormonu veren, üç ayda bir uygulanan bir enjeksiyondur.Etkisini yumurtlamayı engelleyerek gösterir. Doğumdan hemen sonra ilk enjeksiyon koldan ya da kalçadan yapılabilir. Cinsel aktivite ya da günlük hayatı olumsuz etkilemez. Hemen her kadın için uygundur.

Tekrarlayan enjeksiyonlarda kemik kaybı riski vardır. Kalp hastalığı ile ilgili çoklu risk faktörü olanların kullanması önerilmez. Düzensiz kanama, başağrısı ya da hafif kilo alma gibi yan etkileri olabilir.

Minipill (Doğum kontrol hapı)

Yalnızca progesteron içeren doğum kontrol haplarıdır. Diğer kombine (östrojen-progesteron) içeren hapların, emzirme döneminde kullanılması uygun değildir.

Yumurtanın döllenmesini engelleyerek etki gösterirler. Koruyuculuk için her gün aynı saatte ve unutmadan kullanılması çok önemlidir. 3 saatten fazla gecikme olursa, kondom gibi  ek bir yöntemle korunma önerilir. Cinsel ya da günlük aktiviteye engel olmaz. Adet kanamasını durdurabilir ya da çok azaltabilir.

Baş ağrısı, bulantı ya da göğüs hassasiyeti gibi yan etkileri olabilir. Meme kanseri açısından risk grubu hastalarda kullanımı önerilmez.

Bariyer yöntemler

Kondom,spermisid (sperm öldüren jel) diafram gibi yöntemlerdir.Spermin yumurtaya ulaşmasını engellerler. Doğumdan 6 hafta sonra kullanılmaya başlayabilirler. Kondomun avantajı cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumasıdır. Reçete gerektirmezler, eczane ya da marketlerden temini kolaydır. Diğer avantajı, kadının hormona ait yan etkileri yaşamamasıdır.

Dezavantajları alerji , yanma ya da iritasyona yol açabilmeleridir. Ayrıca kondom yırtılması ,ilişki sırasında çıkması gibi riskler nedeniyle koruyuculuk diğer yöntemlere göre daha düşüktür.

Tüplerin bağlanması

Kadınlara cerrahi olarak  uygulanabilen bir yöntemdir. Fallop tüpleri kalıcı olarak, açık ya da kapalı cerrahi yöntemle bağlanır. Ailesini tamamlamış ve geri dönüşsüz yöntem isteyenler için uygundur.

Vazektomi

Erkeklere cerrahi olarak uygulanabilen bir yöntemdir.Sperm taşıyan kordonlar kalıcı olarak bağlanır. Ailesini tamamlamış ve geri dönüşsüz yöntem isteyenler için uygundur.

Op. Dr. Burcu Saygan Karamürsel
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı