Tüp Bebek Tedavisindeki Gelişmeler

Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde kısırlığa neden olan sebeplerin araştırılması, nedene yönelik tedavi planı ve gerekli durumlarda tüp bebek yöntemlerinin uygulanması ile süreç ilerler.

Gebelik anne karnında yumurta ve spermin birleşmesi ile başlar. Tek hücreli zigottan çok hücreli bir organizmanın oluşması karmaşık bir dizi olaylar sonucu gerçekleşir. Bu süreçte gelişebilecek herhangi bir eksiklik, hata ya da sorun kısırlığa neden olabilir.

Op. Dr. Funda Yazıcı Erol kısırlığın kadın, erkek ya da her ikisine ait nedenlerle ortaya çıkabileceğini belirterek tüp bebek tedavisi ve gelişmeler hakkında bilgi verdi.

Sağlıklı bir çiftte düzenli ilişki ile ilk bir ayda kadının gebe kalma oranı yaklaşık %15’tir. Doğum kontrol yöntemlerini kullanmayan ve düzenli ilişkide bulunan çiftlerin yaklaşık %57’sinde ilk üç ayda, %72'sinde ilk 6 ayda, %85'inde ilk bir yılda ve %93'ünde ise 2 yılın sonunda kadında gebelik oluşabilmektedir. Yaklaşık %7-15 'inde ise açıklanamayan nedenlerle gebe kalma süresi uzamakta ya da gebelik oluşamamaktadır.

Kısırlık tedavisinde günümüzde uygulanan ileri yöntemlerden en önemlisi tüp bebektir (IVF). Dünyada ilk doğumla sonuçlanan tüp bebek uygulaması 1978 yılında gerçekleşmiştir. Bu şekilde Louise Brown isimli bebek dünyaya geldi. Bu olay tüp bebek tarihinde yaşanacak gelişmeler için bir başlangıçtı. Sonraki yıllarda tüp bebek tedavisinde önemli gelişmeler yaşandı.

Tüp bebek tedavisi çocuk sahibi olamayan ve her başvuran çifte yapılmaz. Tüp bebek tedavisi şu durumlarda yapılabilir;

Kadında yumurtalık rezervinin düşük olması
Hormonal bazı hastalıklarının saptanması
Tüplerde tıkanıklık olması
Endometriozis kliniği olması
Erkekte sperm sayısında azalma
Açıklanamayan kısırlık durumu bulunması

Günümüzde ileri teknolojik gelişmeler sayesinde tüp bebek tedavisi için anneden alınan yumurtalar dondurularak saklanabilmektedir. Bu yönteme yumurta donurma adı verilir. Dondurulmuş yumurtalar sonraki yıllarda tüp bebek tedavisinde kullanılarak çocuk sahibi olunabilmektedir.

Genetik geçişli bir hastalığın çocuklara aktarılmaması için tüp bebek yöntemi ile oluşan embriyolara Preimplantasyon Genetik Tanı  (PGD) yöntemi yapılabilmektedir. Preimplantasyon Genetik Tanı ile sağlıklı olan embriyo seçilerek anneye transfer edilir. Bu şekilde hastalıklı gene sahip embriyodan gebelik oluşması engellenmiş olur.

Ülkemizde tüp bebek tedavisi uygulanabilmesi için çiftin resmi olarak evli olması şartı aranır. Yumurta bağışı, sperm bağışı, cinsiyet tercihi, taşıyıcı annelik ülkemizde yasal değildir.

Tüp bebek tedavisinden önce detaylı bir öykü alınarak çiftler değerlendirilir. Tüp bebek tedavisi yapılırken kadına yumurtaların gelişimini sağlayan bazı ilaçlar verilir. Yumurtalar belirli bir olgunluğa ulaşınca yumurta toplama işlemi yapılarak sonraki sürece hazırlanılır.

Yumurta toplama işlemi (OPU), anestezi altında, ultrason eşliğinde vajinal yoldan ince bir iğne kullanılarak yapılır. Yumurtaların içinde bulunduğu kesecikler aspire edilerek yumurtalar toplanır. Daha sonra toplanan yumurtalar ile eşten alınan spermler laboratuar şartlarında döllendirilir. Sonrasında gelişen embriyo ince bir kanül ile rahmin içine gönderilir. Bu aşamada gebeliğin devam etmesi için takviye amaçlı bazı ilaçlar kullanılır. Embriyo transferinden 12 gün sonra kanda gebelik testi yapılarak hamilelik süreci yakın takip edilir.

Her tıbbi işlemde olduğu gibi tüp bebek tedavisinde de bazı komplikasyonlar olabilir. Bunlar kanama, enfeksiyon, Overyan Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS, yumurtalıkların aşırı uyarılması) gibi durumlardır.

Kadınlarda yaş ilerledikçe yumurtalıklarda yumurta sayısı azalır. Tüp bebek başarısı da bu nedenle yaşla birlikte azalmaktadır. Zamanla adet dönemleri arasındaki düzen ve yumurta kalitesi bozulmaya başlar. Bunun dışında yaşla birlikte kromozomal hastalıklarında görülme sıklığı artmaktadır. Bu nedenle tüp bebek tedavisi olmak isteyen çiftlerin ertelemeden ve ileri yaşları beklemeden tedaviye başlamaları önerilir.

Sperm üretimi erkekte her dönem devam eder. Ancak yaş ilerledikçe ile birlikte spermlerin kalitesinde azalma olabilir. 50-55 yaş üzerinde ki erkeklerde sperm hareketlerinde önemli ölçüde azalma görülür.

Tüp Bebek Tedavisinde Başarıyı Negatif Yönde Etkileyen Faktörler

Anne yaşı (35 yaş üzeri gebelik şansı azalır)
Yumurtalık rezervinde azalma
Kilolu ya da obez olmak
Rahim ve tüp hastalıkları
Rahimde yapışıklık, polip, endometriozis ya da miyom olması
Spermde sayı ve kalite sorunları
Sigara kullanımı
Stres, alkol ve beslenme sorunları

Aşılama konsantre halde laboratuarda hazırlanan spermin ince bir kateter ile ultrason eşliğinde rahim içine iletilmesi işlemidir. Aşılama tedavisi doğal bir yöntem olup şu durumlarda uygulanır;

Sperm sayısında azalma
Sperm hareketliliğinde azalma
Semen sıvısında enfeksiyon bulunması
Kadında yumurtlama sorunu olması
Rahim ağzı kanalı ile ilgili sorunlar
Açıklanamayan kısırlık varlığı

Mikro TESE Hangi Durumlarda Yapılır?

Tüp bebek tedavisinde erkekte menide hiç sperm hücresi yoksa mikroskopik bir cerrahi ile testis dokusundan sperm elde edilir. Bu işleme mikro TESE denir. Mikro TESE operasyonu sperm kanalının doğuştan olmaması ya da tıkanması ile sperm üretiminin durması sonucu gibi nedenlere bağlı uygulanabilir.