Tarihi değiştiren keşif

Hititlerin en önemli kült (merasim) merkezlerinden ve aynı zamanda bir Hatti şehri olan Tahurpa'nın Çorum'da olduğu ortaya çıktı. Çivi yazılı metinler ve haritalarla yapılan güzergah çalışmalarından yola çıkarak, Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Özlem Sir Gavaz, Alaca ilçesinde yer alan Eskiyapar höyüğünün Hititler dönemindeki adının Tahurpa olduğunu ortaya koydu. Bu yıl Eskiyapar höyüğünde yapılan kazılarda 3 bin 500 yıllık bir tablet bulunmuştu. Eskiyapar kazı başkanı Doç. Dr. Tunç Sipahi ve Ortaköy-Şapinuva kazı başkanı Prof. Dr. Aygül Süel tarafından okunan tablet bu yıl Varşova'da yapılan 8. Uluslararası Hititoloji Kongresi'nde bilim dünyasına tanıtılmış içeriğine ilişkin açıklama ise yapılmamıştı.  
Geçtiğimiz günlerde ikincisi yapılan Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumunda tablette Tahurpa'nın yer aldığı açıklanmış, bu açıklama ile birlikte Dr. Özlem Sir Gavaz tarafından gündeme getirilen Eskiyapar-Tahurpa eşitliği de tescillenmiş oldu. Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Görevlisi Dr. Özlem Sir Gavaz, çok tanrılı bir dine sahip olan Hititlerde Krallar'ın baş rahip olarak görev yaptığını söyledi.
Hititlerin tanrı ve tanrıçalara karşı sorumluluklarını yılın belirli tapınakları ziyaret ederek yerine getirdiğini belirten Dr. Gavaz, Kral'ın bu gezilerinin merasim gezileri olarak adlandırıldığını ifade etti.

Bu merasim gezilerinin Hitit coğrafyasının rekonstrüksiyonunda çok büyük öneme sahip olduğuna dikkat çeken Dr. Gavaz, "Özellikle Çorum ve Yozgat illerinin tarihi coğrafyasının bel kemiğini oluşturmaktadır. Bu geziler sırasında krallar hangi yerleri ziyaret ediyordu bunları araştırdık. Bu çalışmayı yaparken hem Hitit çivili yazılı belgelerden yararlandık, hem kazı yapılan bölgelerdeki arkelojik ve filolojik çalışmaları değerlendirdik, yüzey araştırmalarını değerlendirdik kapsamlı bir çalışma yaptık" dedi.

Genelde kült gezilerinin Hattuşa odaklı olarak yapıldığını anlatan Dr. Özlem Sir Gavaz, "Hattuşa ve çevresinde coğrafi bir sınır hattı oluşturuyorlar. Kült gezileri sırasında ziyaret edilen en önemli şehirler Arinna, Tahurpa, Katapa, Zippalanda, Tawiniya. Bu şehirlerin geçtiği metinleri tararken bu şehirlerin günümüzdeki isimleri ile ilgili lokalizasyon önerilerinde bulunduk. Boğazkalenin Hititler dönemindeki ismi Hattuşa ise biz bu bölgede bulunan kazısı yapılan ya da daha önce yüzey araştırması yapılan bazı bölgeler var. Bunlarla ilgili lokalizyon tekliflerinde bulunduk. Daha önceden Yozgat ve çevresinde anılan bazı yerlerin Çorum ve çevresinde aranması gerektiğini belirledik. Bununla ilgili çalışmalar yaptık" ifadelerini kullandı.

"TAHURPA YENİ KEŞFEDİLEN BİR MERKEZ"

Hititlerde önemli bir yere sahip olan Tahurpa'nın bilim adamları tarafından yeni yeni keşfedilen bir merkez ollduğunu anlatan Gavaz, "Burası önemli bir merkez. Hitit kült gezilerini incelerken Kral Hattuşa'dan Arinna'ya giderken Tahurpa yolunu kullanıyor. Başta Tahurpa'ya uğruyor, ondan sora Arinna'ya gidiyor. Katapa'dan Hattuşa'ya giderken de başta Tahurpa'ya uğruyor sonra Hattuşa'ya geçiyor. Matilla diye bir kült merkezi var buraya giderken yine Tahurpa'ya uğruyor.

Tahurpa Hattuşa'ya yakın bir yerde aranmalı ayrıca istasyon şehir görevi görmeli. Yolların keşiştiği bölgede aranmalı. Daha önceden dünyaca ünlü Hitit tarihi coğrafyacıları Tahurpa'nın Yozgat ve çevresinde aranması gerektiğini söylüyorlardı.

Biz incelediğimiz kült gezilerini içeren metinlerden yola çıkarak Hattuşa'ya en fazla bir günlük mesafede ve yolların kesiştiği bölgede aranması gerektiğini düşündük. Ve Tahurpa'yı şu anda Doç. Dr. Tunç Sipahi tarafından kazı çalışmaları sürdürülen Eskiyapar'a yerleştirdik. Bu bölge çok önemli bir bölge. Eskiyapar çok stratejik bir noktada. Yolların kesiştiği noktada istasyon bölgede. Alacahöyük gibi önemli bir kült merkezine çok yakın. Hattuşa'ya çok yakın. Eskiyapar'ın bu açıdan önemli olduğunu düşünüyoruz" ifadelerini kullandı.

"BU TABLET BİZİM TAHURPA-ESKİYAPAR EŞİTLİĞİNİ KUVVETLENDİRDİ"

Yaptıkları çalışmanın ardından kısa bir süre sonra Eskiyapar'da tablet bulunduğunu hatırlatan Dr. Özlem Sir Gavaz, şunları söyledi:   "Doç. Dr. Tunç Sipahi ve Prof. Dr. Aygül Süel tarafından II. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumunda bu tabletin içeriği açıklandı. Burada Tahurpa isminin geçtiğini gördük. Tahurpa ve Arinna'nın adamları geçiyor. Bu tablet bizim Tahurpa-Eskiyapar eşitliğini kuvvetlendirdi.

Arinna ve Tahurpa şehirleri başkente yakın Çorum ve çevresinde yani Alacahöyük ve Eskiyapar'da aranmalı. Daha önce Yozgat'ta aranan bu şehirlerin Çorum'da aranmasının kesinleştiğini söyleyebiliriz. Aynı zamanda bu tabletlerin devamı gelirse sadece Tahurpa değil Kral'ın gittiği diğer merkezlerinde lokalizasyonları ile ilgili bilgiler verebiliriz.

Yapboz gibi aslında bu. Yavaş yavaş bu yap bozun parçaları bulunuyor. Önce Boğazkale-Hattuşa daha sonra Şapinuva-Ortaköy. Ortaköy'de Prof. Dr. Aygül Süel ve Dr. Mustafa Süel tarafından ciddi bir çalışma sürdürülüyor. Aynı zamanda Arinna'nın Alacahöyük olabileceği 1992 yılında Yr. Doç. Dr. Sedat Erkut tarafından yapılan bir çalışma ile duyurulmuş. Bu eşitliğe de inananlardanım. Bu kült güzergahlarını oluştururken, Eskiyapar'a Tahurpa'yı önerirken 'Alacahöyük-Arinna' eşitliğinden yola çıkarak bu eşitliği savunduk. Eskiyapar Tahurpa eşitliğine de inanırsak çok önemli merkezler var.   Katapa gibi Zippalanda gibi bunların da lokalizasyon önerilerine büyük katkı sağlayacak. Böylece Hitit tarihi coğrafyasına çok büyük ivmeler kazandıracak. Türk ve yabancı bilim adamları bölgenin araştırılması ve anlaşılması için çaba sarf edilecek. Turizm açısından bölgenin yeniden değerlendirilmesine olanak sağlayacak. Hitit üniversitesi olarak Hititler ve Çorum için güzel çalışmalar yapıyoruz ve yapmaya devam edeceğiz."