Çorbada Tuzunuz Olsun Ama Nasıl?

Ama kararında tüketilmesi de hayati önem taşıyor. Tuzu nasıl tüketmeli? İstanbul Florence Nightingale Hastanesi, Nukleer Tıp Bölümünden Uzm. Dr. Mari Benli sağlıklı bir kişinin günde en fazla 5-6 gram (bir dolu çay kaşığı) tuz tüketmesi gerektiğini söylüyor. İşte tuzla ilgili dikkat edilmesi gerekenler...  

* Tuzun fazlası hipertansiyon, inme, kalp krizi, kalp yetmezliği, böbrek hastalığı, mide kanseri, şişmanlık ve kemik riskini arttırabilir. Türkiye 'de iyot eksikliğine bağlı tiroid hastalıkları ve guatr sıklığını azalmak için iyotlu tuz tüketimi teşvik ediliyor. İyottan zenginleştirilmiş sofra tuzu kullanılarak toplumun iyot alımı artırılıyor. Ancak tuz tüketiminin fazlalığına bağlı sağlık sorunları yaşayanlarda iyotlu tuz tüketirken aşırıya kaçmamak gerekir. Çok az miktarda (1/4 çay kaşığı) iyotlu tuz, günlük iyot gereksinimini karşılamak için yeterlidir.

* Tuzun saklandığı kaplardan iyot kayba uğradığından iyotlu tuzlar ışık geçirmeyen kapalı kaplarda saklanmalıdır. Ayrıca yemek pişirilmeden önce iyotlu tuzu yemeğe ilave etmek, pişme sırasında iyodun buharlaşma yoluyla kaybolmasına sebep olur. Tuzu yemeğe piştikten sonra ilave etmek bu kaybı önler. Aile içinde tuza bağlı sağlık sorunları olanlar varsa tuzu sofrada tuzlukla yemeklere ilave etmek daha güvenilir bir yoldur.

* Tuza bağlı sağlık sorunu olanlar veya koruyucu amaçlı olarak tuz tüketmemesi gerekenler tuz yerine sağlıklı etkileri olan baharatlar, soğan ve sarmısak kullanılabilir.

* Türkiye'de tiroid hastalarının yaklaşık yüzde 80'inde Hashimoto tiroiditi adı verilen bağışıklık sistemi tepkisine bağlı bir hastalık görülür. Bu hastalık ve başka nedenlerle tiroid bezi az çalışan orta yaş ve üstü kişilerin zihinsel faaliyatlerinde yavaşlama, unutkanlık, devamlı yorgunluk ve bitkinlik hissi, depresyon, kilo almaya meyil, kanda kolesterol düzeyinde yükselme, ciltte kuruluk, saçlarda seyrekleşme, sıcak ortamlarda bile üşüme hissi gibi çoğunlukla yaşa bağlı olarak yorumlanan rahatsızlıklar olur. 

PİŞİRME ŞEKLİ, İYOT MİKTARINI ETKİLİYOR

*Tiroid bezi tüm vücudu çalıştıran, metabolizmayı düzenleyen bir hormon salgılar ve bu hormonun yapısında iyot bulunur. İyot alımı eksik olduğunda tiroid hormonu yetersizliği ve guatr ortaya çıkar. Ailesel sebepler dışında tiroid bezinin yetersiz çalışmasının sebeplerinden biri de iyot eksikliğidir. Orta yaş üstü, kalp damar sorunları olan, tuzu kısıtlı kullanması gereken kişiler iyot içeren gıdaları kullanarak ve tiroidin iyot tutmasını engelliyen gıdaları kullanmayarak tiroid bezlerinin daha verimli çalışmasını sağlayabilirler.

*Erişkin bir kişinin alması gereken iyot günlük ortalama 150 mcg'dır. Hamilelerin iyot ihtiyacı günde 220 mcg, emzirenlerde günde 290 mcg'dır. 1-13 yaş arası çocukların günde 90-120 mcg iyot alması gerekmektedir. 

* Doğal gıdalarda iyot ürünün elde edildiği bölgenin suyunda ve toprağında bulunan iyot miktarı ile orantılı olarak değişir. Yiyeceklerin pişirme şekli de iyot içeriğinin azalmasına sebep olabilir. Fazla ısıda pişirme, yağda kızartma, suda kaynatma, uzun süre pişirme besinlerdeki iyodun kaybolmasına sebep olur.

* Yemekler piştikten sonra taze tüketilmeli ve çok açıkta bırakılmamalıdır. Uçucu bir madde olan iyot zaman geçtikçe azalır.

*Derin sularda yaşayan büyük balıklarda daha fazla iyot bulunur. Kabuklu deniz ürünleri ve Uzakdoğu mutfağında kullanılan deniz yosunları da zengin iyot içerir.  100 gr. yağsız tuzlu su balığında ortalama 100 mg iyot bulunabilir. En çok iyot içerenler; ton balığı, morina balığı ve mezgit balığıdır. 200 gram balık günlük iyot ihtiyacımızın en az yarısını karşılamaktadır.

SÜT ÜRÜNLERİ DE İYOT ZENGİNİ

* Süt ve süt ürünlerinde de 100 gr'da türüne göre 50 mg'a kadar iyot bulunabilir. Süt ve süt ürünleri iyot bakımından zengindir. Bir kase yoğurt günlük iyot ihtiyacının yaklaşık yüzde 60’ını, bir bardak inek sütü yüzde 40’ını, bir yumurta yüzde 20’sini karşılar. Hayvanların aldıkları besin ile orantılı olarak kırmızı ette ve tavuk etinde de değişik oranlarda iyot bulunur.

ISPANAK İYOT ŞAMPİYONU

* İyot oranı en yüksek sebze ıspanaktır. Meyveler genellikle iyi iyot kaynağı değildir. İyot oranı en yüksek meyve çilektir. Altı, yedi çilek günlük iyot ihtiyacının yaklaşık yüzde 8’ini sağlar.

* Değişik bölgelerin ürünlerini tüketen ve değişik besinlerle beslenenlerde genellikle iyot yetersizliği görülmez. Ama devamlı aynı bölgenin ve iyot içeriği az olan toprakta yetişen ürünlerini tüketenlerde iyot eksikliği görülme oranı fazladır. İyot alımı yeterli olsa bile bazı besin maddeleri de tiroid bezinin iyodu tutmasını, dolayısıyla tiroid bezinin çalışmasını  engelleyerek guatra sebep olur. Karadeniz bölgesinde sık tüketilen karalahana Türkiyede kullanılan guatrojen maddelerin başında gelir. Seyrek olarak tüketilmesi sorun yaratmazken; her gün, hatta günde birkaç öğün tüketildiğinde tiroid bezinin çalışması bozulur ve tiroid büyür.

* Beyaz lahana, brokoli ve karnabahar gibi sebzeler çiğ olarak çok fazla miktarda tüketildiğinde tiroid bezinin az çalışmasına sebep olabilir. Bu sebzelerin pişirilmesi, buharda haşlanması ya da fermente edilmesi sayesinde içeriklerinde bulunan guatr yapıcı özellikleri büyük ölçüde kaybolur. İyot ihtiyaçtan fazla alındığında da sağlık sorunlarına sebep olur