'Tefecilik' bir asır sonra yeniden sahnede

Hüseyin Fevzi Güvemli'nin Bir Zamanlar Ordu adıyla Kültür Bakanlığı tarafından yayınlanan anılarında aktardığı bilgiye göre Ordu'da gayr-i müslimler tarafından çeşitli tiyatro oyunları oynanıyordu. Ama Türkler tarafından ilk oyun 1918 yılında sahneye taşındı. İntibah-ı Milli, yani Milli Uyanış adını taşıyan oyunda tefecilik anlatılıyordu.

Ordu Fındık Üreticileri Derneği, aradan geçen bunca zamana karşın fındığın değerini bulmasını önleyen, ocakları söndüren tefecilik sistemine karşı yetkililerin ilgisini çekmek için İntibah-ı Milli yani Milli Uyanış adlı oyunu yeniden sahneye taşıma kararı aldı. Buna göre oyun yine tefecilik mağduru ya da tefeciye olan borcu nedeniyle intihar edip hayatına son veren fındık üreticilerinin geriye kalan yakınları tarafından oynanacak.

Oyun, 1918 yılında olduğu gibi oyun biletinin ücret kısmı boş bırakılacak, oyuna gelenler istediği fiyatı o kısma yazarak ödeme yapacak. Oyun ilk olarak Ordu'da daha sonra ilçelerinde, ondan sonra da Giresun gibi fındık üretiminin olduğu ve tefecilik sisteminin hüküm sürdüğü her yerde sahneye taşınacak.

Türkiye'de fındık ile ilgili kurulmuş ilk sivil toplum örgütü olan Ordu Fındık Üreticileri Derneği Başkanı Zekeriya Kara, oyunun metnine ulaşmaya çalıştıklarını, bu konuda her türlü yardıma açık olduklarını belirterek, metine ulaşır oluşmaz çalışmalara başlayacaklarını söyledi. Tefeciliğin yasalara göre ağır ceza gerektiren bir suç olduğunu dile getiren Kara, "Buna rağmen fındığın ve bölgenin kanayan yarası olan bu uygulama yıllardır sürüp gidiyor. Biz yetkililerin ve ilgililerin konuya ilgisini çekmek için böyle bir adım atmayı düşündük. İstedik ki onların kullanmadığı yetkiler, üretmediği çözümler nasıl acılara dönüşüyor gösterelim. Bu uygulama bir asır öncesinden bu asra kadar gelmiş ama artık yarına gitmemeli. Her şeyde olduğu gibi fındıkta da ticaret düzgün yapılmalı." dedi.

Ordu Fındık Üreticileri Derneği Başkanı Zekeriya Kara, üreticinin tefeci eline mahkum edilmemesi için benzer uygulamaların günün şartlarına göre hayata geçirilmesi gerektiğini sözlerine ekliyor.

TEFECİLİK NASI İŞLİYOR?

Tefecilik bir tür faiz sistemi ama bunun yasal hiç bir dayanağı bulunmuyor. Buna göre kimi zaman hastalıktan, kimi zaman amele ücretinden kimi zaman düğünden kimi zaman da müsriflik gibi bir sebepten para ihtiyacı duyan üretici tefeciden borç alıyor. Tefeci de aylık faizi yüzde 5'ten para veriyor. Bu çok yüksek bir rakam çünkü bankalar en fazla yüzde 2 ile kredi veriyor. 

Hasat zamanı geldiğinde ise tefeci üreticinin ürününü satarak kendisine olan borcunu ödemesine izin vermiyor, yerine fındığı alıyor. Fakat fındığı da serbest piyasadaki fiyattan alıyor. Örneğin bu sene üreticinin fındığını kilosunu Ofis'e 5 Yeni Türk Lirası'ndan satarak kendisine olan borcunu ödemesini izin vermiyor, bunun yerine kendisi 2,5 Yeni Türk Lirası'ndan alıyor. Böylece tefeci birkaç kez kazanırken, serbest piyasada fındığın değerini bulmasını da önlüyor, her sene fındığın fiyatını yukarı çıkmaması için uzun çaba harcıyor. Çünkü fındığın fiyatı yukarı çıktıkça alacağı fındık miktarı azalıyor.

Ofis yada bir başka kurumun açıkladığı taban fiyat da her sene tavan fiyat yerine geçiyor. Bir kere tefeciye elini kaptıran üretici borcunu ödeyemiyor bu da gelecek seneye sarkıyor. Böylece 40-50 sene faiz ödeyenler olabiliyor. Hatta borcu babasından oğluna intikal edenler bile var. Kimi yıllar sürün borcun yükü altında evini arazisini kaybediyor kimi intihara yelteniyor.

Aslında önceki yıllarda üreticinin ihtiyacı olan parayı Fiskobirlik gibi kendi kuruluşlarından alması için mekanizma kurulmuş ama zamanla bu devam ettirilmemiş. (CİHAN)