2017 Aralık ayında yürürlüğe giren katılım sigortacılığı ile ilgili yönetmelik uzun zamandan beri beklenen bir mevzuat boşluğunu kısmen doldurdu; artık mevzuatlı olarak katılım sigortacılığı yapmanın kapısı açılmış oldu.

Ülkemizde adı katlım sigortacılığı olan faaliyetin diğer yaygın isimleri ‘üyelik’ ve ‘takâfül’ sigortacılığıdır. Fıkha dayandığı için “İslâmî sigortacılık” ifadesi de kullanılmaktadır.

Bu sigortacılığın esası veya kısaca açıklaması şudur:

Fıkıhta “şartlı bağış” konusu tartışılmıştır. “Bana şu elbiseyi bağışlaman şartıyla sana şu kitabı bağışlıyorum” şeklindeki bir teklifi karşı taraf kabul ederse “ivaz (bedel) şartlı hibe” gerçekleşmiş olur. Bağışlanan şeyler belli olmak şartıyla bu akdin sahih olduğunda dört mezhebin ittifakı vardır; ihtilaf “bunun bağış mı, satım akdi mi, başı bağış sonu satım akdi mi olduğu” konusunda ve bağışlanan şeyde belirsizlik varsa akdin sahih olup olmadığı konusundadır.

Tekâfül sigortası, “karşılık şartı ile bağış” esasına dayandığı için “bağışlananda belirsizlik olsa bile akit sahihtir” diyen Mâlikî mezhebi tercih edilerek caiz görülmüş ve uygulamaya konulmuştur.

Benim yorumuma göre bu sigorta şeklinde bağışlanan şey, bağışlama gerçekleşirken “belirsiz (meçhul)” değildir. Sisteme katılanlar, sistemi yönetenlere, mesela trafik kazasında hasar oluştuğunda, hasarı karşılayacak miktarda paranın verilmesine vekâlet vermektedirler. Vekil yönetici de “ödeme sırasında belli olan hasarın bedelini” şartlı hibe olarak ödemektedir.

Bütün dünyada yaygın olan ticari (primli) sigortacılıkta sigorta şirketi, sigorta konusu olan riski karşılama taahhüdü karşılığında prim alır ve bu prime sahip olur. Belli süre içinde risk gerçekleşmezse primin tamamı, gerçekleşirse bakiyesi şirketin olur veya şirket primden fazlasını öder. Ayrıca bu şirketler topladıkları fonları helâl-haram farkı gözetmeden kullanırlar, kendileri için paradan para kazanırlar.

Tekafül sigortacılığında sigortaya katılanlar, toplanan fonun sahibi olurlar, şirketi veya kooperatifi yönetenler onların vekili sayılırlar ve hizmetlerine karşılık vekâlet ücreti alırlar. Toplanan fon İslâmî kurallara göre yönetilir ve nemalandırılır, kazanılan para da sigortaya katılanların olur. Şarta uygun ödemelerden artan para sigortalıların hesaplarına yazılır ve çekilmek isteyenler kalan paralarını alarak çekilirler.

Şimdi ülkemizde yaşayan ve İslâmî hassasiyeti olan (haram-helâl ayrımı yapan) Müslümanlar için ticari sigortacılara başvurma zarureti ortadan kalkmıştır. Katılım sigortacılığı yerleşinceye kadar diğer sigortacılara, aynı esaslara göre sigorta yapmak üzere pencere açma izni üç yıllığına verilmiştir, üç yıl sonra bu da sona erecektir.

Dünyada gittikçe itibar gören ve yayılan tekâfül sigortacılığının ülkemizde iki eksiği var:

1. Müslümanlar hâlâ bu sisteme yeterli desteği vermiyorlar, bu yüzden sistem gelişip genişleyemiyor.

2. Diğer sigortacılıkta olduğu gibi katılım sigortacılığında da re-tekâfüle (reassurance) ihtiyaç vardır. Ülkemizde İslâmî reasürans/re-tekâfül şirketi/kuruluşu mevcut değildir, yurt dışında da yeterli sayıda yoktur. Himmet ve dînî gayret sahibi sermayedarların bir araya gelerek vakit geçirmeden re-tekâfül kuruluşunu gerçekleştirmeleri farz-ı kifâyedir.

Şeriatın uygulanmasını isteyenler işe kendilerinden başlamadıkça hem başarılı olamazlar, hem de talebin samimiyeti tartışılır.