Biz de ‘ne kadar ekmek o kadar köfte’ diye nispeten modern bir tabir vardır.
Bu bize her şeyin karşılıklı olduğunu anlatan, ‘ne ekersen onu biçersin’ anlamındaki bir deyimdir. Bunun farklı anlatımları da vardır. Ve bu anlatımlar dış politikaya da uyarlanabilir. Bu fıkralardan birisi, Nasreddin Hoca’ya atfedilenler arasındadır. Hoca günlerden bir gün şehre iner ve yolu aşevlerinin ve lokantaların bulunduğu meydana çıkar. Kokular karşısında sermest olur. Geçerken nefis kokuların etkisinde kalır ve bir süre oracıkta oyalanır ve bu kokuları koklar. Kokular insanı elbette ki tahrik eder. Fakat Hoca her ne sebeple ise parasına kıyıp aşevinden karnını doyurmaz lakin lokantanın önünde duruşu ve ağır adımlarla ilerleyişi lokantacının dikkatini çekmiş olmalı ki tam çekip gitmek üzereyken Hoca’ya seslenir: Hocam hani ücretiniz? Hoca etrafına bakınır ve lokantacının bu münasebetsiz talebini anlayamaz ve ne ücreti oluğunu sorar. Lokantacı ‘Hocam ne ücreti olacak yemekleri kokladınız ve onun parasını istiyorum işte’ diye diklenir ve karşılık verir. Hoca münasebetsiz bir belaya çatmıştır. ‘Olur mu öyle şey canım!’ dese de meseleyi geçiştiremez ve bu acar ve pişkin lokantacının pençesinden yakasını kurtaramaz. Parayı da ödemez. Bunun üzerine kadının huzuruna çıkarlar. Kadı meseleyi mütalaa eder ve Hoca’nın alacak talebi karşısındaki savunmasını ister. Hoca da çil çil akçeleri şıkırdatarak karşılık verir ve ‘ben de yemek kokusuna karşılık ve ücret olarak akçe seslerini teklif ediyorum, veriyorum’ der ve kadı bu karşılığı yeterli bularak duruşmayı Hoca lehinde karara bağlar.

¥


Benzeri bir fıkrayı Cahız Horasan Valisine atfen anlatır. Mutezile mezhebinin imamlarından ve ileri gelenlerinden ve Osmanilerden (Hazreti Osman taraftarı) olan Amr İbni Bahr el Cahiz, Buhâlâ (Cimriler) adlı eserinde bu vakayı anlatır. Bir şair Horasan valisini tantanalı bir şiirle metheder. Bunun üzerine vali katibine ve özel kalemine, şaire 10 bin dirhem atiye/bahşiş vermesini emreder. Bunun üzerine şairin kalbi duracakmış ve yerinden fırlayacakmış gibi olur. Sevince gark olur. Bu sevince gark olan şairi gören vali daha da iştaha gelir ve atiyesini ve ihsanını artırdıkça artırır ve mabeyn katibinden yani özel kaleminden bu ihsanı iki misline yani 20 bin dirheme çıkarmasını ister. Şair baygınlık geçirme derecesine gelir. Vali ihsanını katlayarak artırır. İhsanı tam 40 bin dirheme çıkarır. Bu astronomik meblağ karşısında küçük dilini yutma sırası şairden mabeyn katibine veya özel kaleme intikal eder. Valiye şöyle der: Şair 40 dirheminizle bile memnun olurdu niye 40 bin dirhem veriyorsunuz, bu da nereden çıktı? Bunun üzerine vali özel kalemine çıkışır; ‘Şaşkın! Sana yazıklar olsun’ der. ‘Yoksa emrettiğim meblağı vermeyi mi düşünüyordun? Bre şaşkın ve gafil O bizi kelamıyla ve ballı ve tatlı sözleriyle mutlu ettiği gibi biz de onu aynı yolla mutlu ediyoruz. Niyetimiz ve olup biten budur. Şairin övgülerinden benim elime geçen somut bir şey var mı? Şair beni aslana benzetti ve aydan güzel olarak tasvir etti. Dilimin kılıçtan keskin olduğunu ileri sürdü. Bütün bunlardan dolayı elime geçen ve kazancım nedir? Koskoca bir hiç. Anlık bir tatlılık veya hüsnü kuruntu. Biz sözlerinin yalan olduğunu bilmiyor muyuz? Yalanıyla bizi kısa bir süre de olsa mutlu etti. Biz de yalana yalanla mukabele ediyoruz. Eğer yalana sıdkla karşılık verecek olsaydık mahvolduğumuz ve sermayeyi kediye yüklediğimiz gündü!”


¥


Obama da Müslümanları tatlı sözleriyle avutuyor. Lakin icraatta bir gelişme yok. Kahire’de ağzımıza bir parmak bal çaldı. Cakarta’ya gidiyor ve gönlümüzü alıyor ve çeliyor. Ama o kadar. Fiiliyatta pek bir değişme yok. İşte Cahız’ın bu anlatılan hikayesini Muhammed Bin Muhtar eş Şankiti, Obama bağlamında zikrediyor. Bu tatlı veya beyaz yalanlar karşısında şapkanızı da çıkarabilirsiniz. Hatta Şems’den haber veren yalancı haberciye hırkasını çıkarıp veren Mevlana gibi de yapabilirsiniz. Zaten İslam dünyası hep bunu yapıyor ve bütün şairlerin hayallerine gönül evini açtığı için bir türlü Horasan Valisi gibi olamıyor. Değişen bir şey olmuyor aksine ruhumuzu okuyan ve dokuyan şairler tarafından yalandan övgüler ve vaatlerle hazinelerimiz boşalıyor ve tam takır oluyor. Biz de aldanma damarı oldukça aldatma damarı olanlar bizi boş bırakmaz. Balın olsun tek, sinek Bağdat’tan gelir. Her önüne gelen bizi aldatabilir. Ve bizim dünyamızdan Obama gibi şairlere ve yazarlara ve avutuculara çok iş çıkar.