Londra'da zenginlere danışmalık yapanlar, müşterilerinin krizlerde daha çok para kazandıklarını söylüyorlar.
Nasıl mı? Eğer zenginseniz ekonominin düzenleyici kurumları sizi bağlamıyor. Jean-Jacques Rousseau'nun söylediği gibi, "zenginler hukuku cüzdanlarında taşıyorlar". Çünkü borsalarda yapılan düzenlemeler zenginlere işlemiyor.
Mesela küçük yatırımcı açığa satış yapmak için başvurduğunda, buna izin verilmiyor. Ve düzenleyici kurumlar, açığa satışın, küçük yatırımcılar için sonsuz bir zararın yolunu açacağını ileri sürüyorlar. Dolayısıyla açığa satış yasakları, zenginlere uygulanmıyor ve uygulanmadığından da, borsalarda küçük yatırımcılar krizde aşırı zarara uğrarken, zenginler büyük kazanç sağlıyorlar.
Peki açığa satış nedir? Yatırımcı ödünç olarak aldığı hisse senedi ya da emtiayı borsada satıyor. Fiyatlar, satışla birlikte gerileyince, tekrar düşük fiyattan satın alıp ödünç aldığı hisseyi veya emtiayı geri veriyor. Bu işlemi tekrar tekrar yaptığında, fiyat düşüşlerinden büyük kazanç sağlıyor. Hatta açığa satışların, zenginlerin kriz çıkarmak için kullandığı bir oyun olduğunu dahi söylemek mümkün.
Bir de çıplak açığa satış var ki, onda da yatırımcı elinde hisse veya emtia olmadan satış yapıyor. Bunda, ödünç almaya bile gerek yok. Yatırımcı açıktan mal satıp, düşen fiyattan sattığı malı alıp, tekrar satıyor. Böylece derenin taşıyla derenin kuşunu vuruyor.
Gelelim krizlerde zenginlerin servetlerini arttırdığı diğer bir alana… Zenginler krizlerde gayrimenkul alıp satarak da büyük paralar kazanıyorlar. Krizlerde genel olarak gayrimenkul fiyatları düşer. Ama zenginlerin gayrimenkullerinin fiyatları krizde düşmüyor, tam aksine artıyor.
Bu yıl Londra'da merkezi bölgelerde gayrimenkul fiyatları yüzde 8 oranında arttı. Çünkü krizde para kazanan zenginler, kriz ganimetlerinin sergilendiği merkezlerden biri olan Londra'dan gayrimenkul satın alıp, bunları adeta av hatırası (trophy) olarak saklıyorlar. Anlayacağınız her krizde bir av hatırası olarak pahalı bir gayrimenkul alıp servetlerini çoğaltıyorlar.
Peki İstanbul'da neler oluyor? İstanbul hisse senedi borsasında da fiyatlar aşırı oynak. Türkiye'de borsalarda aşırı kazanç sağlayanlar da herhalde her krizde bir av hatırası olarak Londra'dan gayrimenkul ediniyorlardır. Kriz lobicilerine, bir de bu yönden bakmakta fayda var.
Gelelim küçük yatırımcının nasıl korunacağına… Düzenleyici kurumlar, açığa satışı küçük yatırımcı için yasaklarken, zenginler için de kesinlikle yasaklamalı. Çünkü kurallar zenginlere farklı olarak uygulandığında, sistem sürdürülemez hale geliyor. Zenginler, orta gelir gruplarının servetlerini de ellerinden alarak daha da zenginleşiyorlar. Hatta sistemin bu şekilde sürdürülemeyeceğini gören Amerikalı Warren Buffett gibi mega zenginler, geçen hafta "Fakirler ve orta sınıflar, Afganistan'da bizim için savaşırlarken, bizim de olağanüstü vergiler vermemiz gerekiyor" diyerek zenginlerden büyük miktarda ilave vergi alınmasını önerdi.
Küresel borsalarda yaşananların orta sınıflar üzerindeki etkisine bir örnek verelim. İsrail'de son üç haftadır sokağa dökülenler ve evlerine dönemeyerek hayat pahalılığını protesto edenler şu kritik soruyu soruyorlar:
"Hepimiz çalışıyoruz ve vergi ödüyoruz, peki bazılarının bu aşırı zenginliği niye?" Bu sorunun cevabı verilmediği takdirde gerçekten bu sistemin sürdürülmesi mümkün değil.