Kuraklık, dünyanın en büyük çay ihracatçısı ülkelerinden olan Kenya ve Sri Lanka'yı fena vurdu.
Kuraklık sadece bu iki ülkedeki çay üretimini değil, dünyadaki çay içicilerini de fena sarstı. Çünkü Kenya ve Sri Lanka'da üretim gerileyince, dünya toptan siyah çay fiyatları yüzde 40 arttı. Kenya'da yılın ilk altı ayında çay üretimi yüzde 11.3 gerileyerek 158 bin ton oldu.
Peki üretim azalınca fiyatlar nereden nereye geldi? Çay üretiminin azalması nedeniyle küresel piyasalarda kilogramı 4 ABD doları olan kaliteli siyah çay 5.45 dolara yükseldi. Böylece çay fiyatları son iki buçuk yılın en yüksek düzeyine ulaştı. Hemen belirtelim bu fiyatlar spot satış fiyatları çünkü çayın vadeli alım- satım piyasası yok.
Gelelim çay fiyatlarının artışının nedenine... Aslında üretimin yüzde 11.3 düşmesine karşılık fiyatların yüzde 40 artması çay talebindeki hızlı yükselmeye bağlanıyor. Çünkü İngiltere'nin sütlü çay, Mısır'ın tatlı çay ve özellikle Los Angeles'in buzlu çay tiryakilerinin sayısı hızla artıyor.
Ayrıca dünyanın en büyük çay ithalatçılarının Rusya, İngiltere, Pakistan ve Ortadoğu ülkeleri olduğunu belirtelim. Dünyanın en büyük çay ihracatçısı ülkeleri Çin ve Hindistan, son beş yılda hızla artan çay talebine cevap vermeye çalışıyorlar.
Dünyada 3 milyon ton çay üretiliyor. Bu tutarın yaklaşık iki milyon tonunu Çin ve Hindistan üretiyor. Ardından Kenya 345 bin tonla, Sri Lanka da 320 bin ton üretimle geliyor. Türkiye ise çay üretiminde dünyada beşinci sırada yer alıyor.
Peki dünya çay fiyatlarındaki artış Türkiye'yi etkiler mi?
Türkiye yılda 200 bin ton siyah çay üretiyor. Buna ilave olarak yılda 15 bin ton civarında kaçak çayın ülkeye girdiği ileri sürülüyor. Türkiye'nin üretimi kendi tüketimini karşılıyor. Bu nedenle Türkiye'de çay fiyatlarının dünya çay fiyatlarındaki artıştan etkilenmesi pek beklenmiyor.
Türkiye neden çay ihraç etmiyor derseniz... Türkiye'de üretilen çayın yüzde 55'ini Çaykur, kalan miktarı özel sektör üretiyor. Türkiye, tüketici ülkelerin damak tadına uygun çay üretimi yapamıyor.
Aslında Türkiye'de çayın yüzde 45'i özel sektörce üretildiğine göre özel sektörün dünyada talep edilen türde çay üretimi yapması gerekiyor. Özel sektör bu konuda kısıtlayıcı faktör olarak, devleti gösteriyor. Devletin destekleme alımı yapmasının maliyetleri artırdığını ileri sürüyor.
Aslında Türkiye'nin çay ihraç etmemesinin gerçek nedeni şu; Türkiye dünya siyah çay üretiminde beşinci sırada yer alıyor ama dünya çay tüketiminde de dördüncü sırada geliyor.
Anlayacağınız çayda iç pazar kârlı olduğu için firmalar ihracata gerek duymuyor. Oysa dünya çay fiyatları hızla yükseldiğine göre, Türkiye çay ihracatı yapabilecek düzeye gelmeli. Çünkü çay üretiminin artması ve çeşitlenmesi için bugün dünyada destekleyici koşullar var.