Taraf gazetesinde sıklıkla okudu€um yazarlardan birisi Sezin Öney. Farklı bir üslubu var ve üslubundan öte Avrupa ve Batı’daki geliflmeleri ‘yakından’ takip ediyor.


Cumhuriyet yazarı Nilgün Cerraho€lu da yıllardan beri bunu yapıyor ve Batı’ya yazıyor. Bir farkla: Daha ideolojik tonda! ‹deolojik tona düfltükçe de kendini tekrar ediyor. Sezin Öney ise daha ziyade ö€renme merakıyla ve dolayısıyla ö€reterek. ‹deolojiye saptı€ınızda sadece ö€retici olursunuz ve sıklıkla da kendinizi tekrarlarsınız. Okumadan muallim olursunuz. Zira her fleyi biliyorsunuzdur. Ezber tekrarı yaparsınız. Elbette ideal ile bilgiyi ve ilgiyi bir araya getirdi€inizde kıvamı yakalarsınız ve faydalı bir terkip olur. Yeni Avrupa’nın yazarı Sezin Öney’in yumuflak bir üslubu var. Bu onu daha kaynafltırıcı ve geçiflli yapıyor. Son yazılarından birisinin bafllı€ı ‘fiirin’ anarflistler! Anarflistten flirin ve flirinden anarflist çıkar mı? Tartıflılır. Sezin Öney’in anlattı€ına göre, böyle bir terkip mümkün. Aslında anarflistler sadece düzene karflılar. Bu anlamda, Haricilerin ‘‹slam anarflistleri’ oldu€unu biliyor muydunuz? Onların anarflistlerle birlikte ortak paydalarından birisi düzene karflı olmalarıdır. Anarflizm yöneticisizlik demektir. Hariciler hem Hazreti Ali’ye hem de Emevilere karflı çıktıklarından yönetimlerle baflları hofl olmamıfl ve yönetimin gere€ine de pek fazla inanmamıfllardır. Hariciler aflırı sertliklerinden ve Mürcie de gevflekliklerinden dolayı orta bir yolda buluflmufllar ve imamın Kureyflili€ini reddettikleri gibi bazen de yönetimin toptan gereksizli€ine inanmıfllardır. Yine de Anarflizm ile Nihilizm yani hiçlik arasında derece ve kademe farkı vardır.

*

Sezin Öney’in yazısına tetimme veya güzelleme yapmak istedim! Zira flöyle bir soru sormak mümkün: fiirin anarflistler olur da daha galizinden flirin ateistler olamaz mı? Belki de bu sorunun en iyi cevabını Öney’in yazdı€ı Taraf gazetesi verebilir? fiuubiyye kitabının yazarı Zahiye Kaddure tarihi süreçte tam da bu sorunun cevabını veriyor. Batı’da Aydınlanma ve Ansiklobedistlerle birlikte e€itim ve kültür kilise dıflına kayıyor ve entelektüeller ya dinle ya da dindarlıkla irtibatlarını koparıyorlar. Zincirlerinden boflanmıfl gibi oluyorlar. En azından dine lakayt kalıyorlar. Aslında daha önce ifade etti€im gibi ilk ırkçılık Batı’dan evvel ‹slam’dan sonra ‹ran’da teflekkül ve tezahür ediyor. Kalbi tam ‹slam’a ısınmamıfl olan kimi Farisi unsurlar hem fluubiye akımını hem de zındıkayı benimsiyorlar. Memun gibi Abbasi sultanları hem Yunan yani Batı hem de Pers yani ‹ran hayranıdırlar. Batılılaflma sürecinde Frenkçe nasıl ki moda oldu ise Abbasi sarayında da Farsça modadır. Züppeler Arapça yerine Pehlevice kavramlar kullanmayı ye€lerler. Abbasi döneminde yönetimin gevflekli€inden dolayı züppe bir ateist zümresi olufluyor. Bunlar o dönemin entelektüelleri ve aydınları olarak bilinirler. Salih Abdulkuddus, Beflflar ‹bni Berd, Hammad Raviye, Hammad Acred, Muti Bin ‹yas ve Ebu Nüvas gibiler zındıka ve ateizm cereyanının baflındadırlar. Bu isimlerin hepsinin bazı ortak özellikleri vardır. Birinci özellikleri, flıklıkları ve zarafetleridir. Öney’in ifadesiyle flirinlikleri bugünkü tabirle onlara metroseksüel yani bakımlı erkekler de denebilir. Bunun dıflında söz ustasıdırlar. Cümlelerinin arasına henüz Frenkçe tedavüle girmeden Pehlevice kelimeler ilifltirirlerdi. Anlayaca€ınız kalemleri de kıvraktı. Bu sıfatlarını sayan Saalibi sözünü flöyle ba€lar: “Bunlar dıfl görüntüleri ve dıfl alemleridir. ‹ç alemlerini Allah bilir...” Abbasi döneminde ateizm bir modadır ve kendisini dinletmek ve toplum nezdinde saygın bir yer edinmek isteyen kifliler ateistleri taklit ederdi. Bundan dolayı zarif denmek için ateizm sıfatını intihal eden bir cahile karflı flair flöyle söylenmifltir: Tezandaka mülinen leyekule kavmun mine’l üdeba zındikun zarifun. ‘Ediptir, zariftir ve flirindir’ denmek için zındıklı€ını ilan etti.

*

Demek ki bugünün anarflistleri zarif ise Abbasiler döneminin ateistleri ve zındıkları da flirin ve zarif görünüyorlardı. ‹bnü’l Mukaffa gibilerin kalemleri kıvrak ve a€ızları oynaktır. Tevfik Fikret, Orhan Pamuk veya Ahmet Altan gibi eski ve yeni bazı edebiyatçılarımız Abbasi döneminin zarif ediplerine benzemiyor mu? Memun gibiler baflta onlara karflı müsamaha gösterseler de ardından fliddetli bir biçimde tenkile giriflmifllerdir. Bu flık ve flirin ateistlere karflı ilk kampanyayı bafllatan Abbasi Mehdisi olmufl ve sahibu’z Zindika diye ateizm takip merkezini kurmufltur. Ehl-i hadise karflı tahammülsüz olan Abbasiler Mutezili vasıflarına ra€men yine de zındıka cereyanına karflı da bigane ve sessiz kalamamıfllardır. Zira flirin de görünseler ateistler/zındıklar toplumu ve de€erlerini ve sistemini kemiren güvedirler. Abbasiler döneminde Persmeflrep flirin ateistler varken Batılılaflma ile birlikte onların yerini Frenkmeflrep flirin ateistler almıfltır. Lakin Bazı ‹slamcılar da kendilerini ateistlerin oltasına ve flirinli€ine kaptırmıfl görünüyorlar.