ABD tarımı 1956'dan bu yana en büyük kuraklığı yaşıyor. Mısır tarlalarının yüzde 17'si, soya fasulyesi tarlalarının yüzde19'u, saman tarlalarının yüzde 23'ü ve hayvan otlaklarının yüzde 34'ü bu kuraklıktan etkileniyor.
Kuraklık nedeniyle mısır fiyatları son bir ayda yüzde 60, soya fasulyesi fiyatları yüzde 35 yükseldi. Fakat fiyatlar yine de 2008'deki gıda fiyatlarının seviyesine ulaşmadı. Soya fasulyesi hâlâ 2008'deki fiyatların yüzde 1.9 altında. Mısır fiyatı ise 2008'in yüzde 3.4 üstünde. Pirinç fiyatları 2008'e göre yüzde 42, buğday fiyatları da yüzde 33 aşağıda seyrediyor.
Peki mısır fiyatlarındaki yükselişin asıl nedeni kuraklık mı? Bazı uzmanlara göre, bu artışın nedeni kuraklık değil. Fiyat artışını tetikleyen asıl neden mısırın yakıt olarak kullanılmak üzere etanole dönüştürülmesi oluyor. Çünkü ABD mısırının üçte birinden fazlası hayvan yemi olarak kullanılıyor, sadece yüzde 13'ü ihraç ediliyor.
Ve üretilen mısırın yüzde 40'ından yılda yaklaşık 13.2 milyar galon etanol elde ediliyor. Bu miktar yakıt olarak kullanılıyor. Yine Brezilya da mısırdan etanol üreten en büyük mısır üreticisi ülkeler arasında.
Gelelim mısırdan etanol üretilmesinin olumsuz etkisine... Mısır, dünya gıda arzında önemli bir madde. Hayvan yemi de, tükettiğimiz şeker de hep mısırdan üretiliyor. Mısır arzının yakıt üretmek amacıyla azalması, dünyada enflasyonu, açlığı tırmandırıp, gıda güvenliğini, ekonomik büyümeyi ve politik istikrarı azaltıyor.
Hatta mısırdan elde edilen etanolün yakıt olarak verimi az olduğu için yakıt fiyatlarını da yukarı çektiği ileri sürülüyor. İşte bu nedenle mısırın gıda üretimi dışında yakıt olarak kullanılması pek akılcı bir üretim yöntemi değil. Mısırdan yakıt üretimine son verilmesi gerekiyor.
Gelelim ABD'deki kuraklığın Türkiye'ye etkisine... Türkiye yılda 4.2 milyon ton mısır üretiyor. Mısır fiyatları geçen yıla göre yüzde 7.3 düştü ve ton fiyatı 571 lira oldu. Ama Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tonu 595 liradan mısır alıyor. Ayrıca ton başına 55 lira prim verildiğinden TMO mısırı tonu 650 liraya almış oluyor. Dolar olarak TMO'nun mısır alım fiyatının tonu 357 dolar tutuyor. ABD mısırının ton fiyatı ise FOB 332 dolar civarında bulunuyor.
Peki buğday fiyatları ne durumda? Türkiye'de buğday üretimi yıllık 21.8 milyon tonu buluyor. Bu, iç tüketimin üzerinde olan bir üretim miktarına karşılık geliyor. Ama Türkiye makarna ve bisküvi ihracatı yapmak, yani dahilde işlemek için buğday ithal etmek zorunda kalıyor.
Buğday fiyatları Türkiye'de geçen yıla göre yüzde 13.2 artarak tonu 676 lira oldu. Bunun dolar karşılığı 371 dolar oluyor. ABD buğdayı ise FOB 339 dolar/ton seviyesinde bulunuyor.
Pirinç fiyatlarına gelince... Türkiye'de baldo pirincin ton fiyatı geçen yıla göre yüzde 4.7 gerileyerek 2 bin 620 lira oldu. 1.439 dolar demek bu. Tayland pirincinin tonu 575 dolar olduğuna göre, Türkiye'de fiyatlar hem pirinçte hem de taşıma masrafları dikkate alındığında buğdayda ve mısırda dünya fiyatlarının üzerinde seyrediyor.
Bu durumda buğday, mısır, pirinç gibi temel gıda maddelerinde Türkiye'de fiyatlar artar mı? Mevcut küresel fiyat yapısı ve Türkiye'deki üretimin miktarı yeterli olduğu için fiyat artışının olmaması gerekiyor. Zaten Türkiye'deki fiyatlar dünya fiyatlarının üzerinde bulunuyor. Anlayacağınız, ABD'de kuraklık var diyerek fiyatları artıran varsa, haksız kazanç sağlıyor demektir.
Gelelim yem fiyatlarına... Bu yıl yağmurların geç yağması nedeniyle yeterli düzeyde ot yetişmedi. Bu nedenle de saman fiyatlarında artış yaşanıyor. Samanın ton fiyatının arpayı geçeceği ileri sürülüyor. Yem ihtiyacını karşılamak için TMO, tonu 589 liraya 100 bin ton arpa satacağını açıkladı, TMO yem fiyatlarını bu yoldan dengelemeye çalışıyor. Ama yine de yem fiyatları artıyor. Geçen yıl 50 kilogramlık bir torba yem 38 liraydı, bu yıl 50 liraya çıktı.
Peki yem fiyatlarının artışı et fiyatlarını artırır mı? Hayır artırmaz. Çünkü son üç yılda devletin verdiği yoğun teşvik nedeniyle hayvan sayısı hızla çoğaldı.
Aslında yem talebindeki artış da, verilen yoğun teşvik nedeniyle beslenen hayvan sayısının çoğalmasına bağlanıyor. İşte bu nedenle et fiyatlarında yaşanacak bir artışın düpedüz manipülasyon olacağını bütün piyasa biliyor. Ama Kurban Bayramı yaklaştıkça fiyatları manipüle edip bazılarının et üzerinden haksız kazanç sağlama isteği artıyor. Vatandaş şunu bilmeli ki, düzgün piyasa koşullarında bu dönemde etin Türkiye'de asla zamlanmaması gerekiyor. Türkiye'deki et fiyatlarının da dünya et fiyatlarının oldukça üzerinde olduğunu unutmayalım.