Milletin hafızasında büyük harabiyet meydana getiren Balkan bozgunundan sonra Osmanlı ordusundan Çanakkale’de zafer beklenebilir miydi?

Bu sorunun cevabı olumlu olsa idi, İngilizler müttefiklerini peşlerine takıp Çanakkale’de savaşa zorlamazlardı...

Onlar bir hamlede Boğaz’ı geçip Osmanlı başkentini, hilafet merkezini ele geçireceklerinden emindi. Böylece Osmanlı Devleti’ne diz çöktürecekler, müslümanların atıf merkezini yok edeceklerdi... Tabii komünist ihtilalin tehdidi altındaki Çarlık Rusyası’na da yardım yetiştireceklerdi... 

İngilizler açısından böyle, peki biz bu sorunun cevabını olumlu verebiliyor muyduk? Böyle olmadığını Çanakkale Savaşı devam ederken cepheye giden “Edebî heyet”te yer alan Hamdullah Suphi de epeyce tartışır. Fakat mahalline vardıklarında görürler ki, manzara bambaşkadır. Keşan’da Kayserili Hüseyin Çavuşla karşılaşırlar... Büyük ıstırap çektiği yüzünden okunmaktadır. Buna rağmen neden savaşa katılmak istediği sorulur. Cevap şudur: “Selânik’te Yunanlılar’a esir düşmüştüm. Bize ayaklarımızla kireç ezdirir, sonra suya sokarlardı. O zaman intikam almaya yemin ettim. Şimdi yürüyemezsem, yolda düşersem, beni bir sedyeye koysunlar, muharebeye gideceğim, orda gördüğüm hakaretin intikamını alacağım.”

Heyetten şair İbrahim Alaeddin (Gövsa), Keşan’dan Bolayır’a hareket ederken farklı birliklere düşen iki hemşehri askerin konuşmasına şahit olur. Yolda bir sebeple beklemekte olan nefer hareket halinde olan hemşehrisine sorar:

“Nereye gidiyorsun?” Cevap: “Arıburnu’nda bal yapmaya!” Arıburnu İngilizlerin 25 Nisan’da Anzak kuvvetlerini ilk çıkardıkları bölgedir. 

İbrahim Aleaddin bu yakıcı nükteyi şöyle şiirleştirir:

Kıvırıp o cansız bileklerini
Kaçırıp İngiliz bebeklerini
Ürkütüp kâfirin sineklerini 
Şu Arıburnu’nda bal yapacağız

Çanakkale’nin efsanevî kahramaları; onlar muharebeye yarış ederek gidiyorlardı! Hangi alayın hızlı davranarak daha önce ateşe gireceği iddiası intikallere büyük bir hız katmıştı..

İngiliz kibiri Çanakkale’de son defa İkinci Anafartalar muharebesinde kırıldı: 21 Ağustos 1915...

Ağustos başında yeni takviye kuvvetler getirerek sahillerimize çıkaran İtilaf devletleri 6-13 ağustos arasında ufak tefek ilerlemeler kaydetti. Son bir hamle yapmak, son defa şanslarını denemek istiyorlardı. 21 ağustosda Anafartalar üzerinden Kocaçimen-Conkbayırı bölgesini ele geçirmek için altı tümenlik bir kuvvetle taarruza giriştiler. Bu son taaruz da kahraman mehmetciklerin göğsünü siper etmesiyle püskürtüldü. 21 Ağutos 1915’te Ehl-i salib’in son savleti böylece kırıldı. 

Bu bozgundan sonra İngilizler Çanakkale’de mağlubiyeti kabullenmek zorunda kaldılar. 15 Ekim’de General Hamilton’un Çanakkale Seferî Kuvvetler Kumandanlığı görevine son verildi.  7 Kasım’da İngiliz Harb Kabinesi Çanakkale’den çekilme kararı aldı. 19-20 Kasım’da Anafartalar-Arıburnu bölgesini terk ettiler. 
9 Ocak 1916’da Gelibolu yarımadasından tamamen çekildiler. 

Çekildiler ama, bu savaşın hatırasını yaşatmak için çok erken zamanlarda anıtlar, mezarlıklar yaptılar. Avustralya ve Yeni Zelanda’nın halkının kimlik oluşumunda Çanakkale’nin önemli yeri var. Adamlar, haksız bir savaştan, mağlup olmalarına rağmen gurur duymaya devam ediyorlar. 

Biz ne yapıyoruz peki?