İ’dü’l efrah yani sevinçler günü demek olan bayramı karşılayan veya ona tekabül eden dilimizdeki ender ifadelerden birisi bağbozumu olsa gerek. Bağlar ve üzümler olgunlaştığında toplama ve harman işlemine bağbozumu denilir. Bağbozumu onca emeğin ve gayretin devşirilmesidir. Mahsulatın toplanma anıdır. Bunda kulun emeği olduğu gibi fiziki mevsimin de katkıları vardır. Fiziki mevsimin katkıları da semanın iznine bağlıdır. Bilindiği gibi fındık ve ceviz ve benzeri ağaçlar her yıl meyve vermezler. Yine her yıl üzümler aynı hasılatı vermez. Belki de yıldan yıla bu farklılık toprağı değil de bize toprağın sahibini hatırlatır. Bu anlamda bayramlar gerçekten de bir bağbozumu mevsimidir. Sonuçtur. Üzümün dışındaki gıdalar ve hususiyle hububat üzerinden ifade etmek gerekirse; bayramlar harman yerleridir. Buğdayın samandan elendiği ve danelerin toplandığı o kutlu ve sevinçli mevsimdir. Tatlı yorgunluk mevsimidir. Köylü ve rençber için harman yeri demek bir yıllık emeğin karşılığı olduğu gibi yiyeceğin de stok edildiği bereketli mevsimin ve günlerin adıdır. Ramazan manevi ameller için de bir ekim mevsimidir. Bu ektiklerimizi dünyevi anlamda bayramda biçer, devşirir ve hasılata dönüştürürüz. Bu hasat mevsiminin hakiki karşılığı ise sevinçler gününde değil sevinçler yurdunda (biladu’l efrah) verilir. Biz dünyevi kısmını biriktirir; Allah da uhrevi kısmını biriktirir. İnşallah bayramların hakiki karşılığını da sevinçler yurdunda (cinan/cennetler) devşiririz. Peygamberimiz bu kutlu aylar için şöyle buyurmuştur: Allahümme barik fi recebe ve şa’ban ve belliğna ramazan. Yarabbi recep ve şa’ban aylarımızı mübarek kıl ve bizi ramazana ulaştır.
¥
Bu hadis-i şeriften şunu anlıyoruz. Recep ve şa’ban aylarının bereketi dış ve harici faktörlere yani amellere bağlıdır yani kendiliğinden değildir. Biraz da o ayları bizim çaba ve ibadetlerimiz ve atfettiğimiz anlam mübarek kılar. Ramazan ise tersidir veya simya gibidir demiri bakırı altına çevirir. Ya da o aylar ziya ve ışığını gezegenler gibi yıldızlardan alır. Yani ramazan güneş ise ona nispetle recep ve şa’ban ayları kamer ve ay gibidir. Dolayısıyla manevi iklimin ve mevsimin zirvesi ramazan ayıdır. Ramazan geldiğinde manevi iklimin değiştiği hemen belli olur. Ramazanın işareti manevi havanın değişmesidir. Bundan dolayı ramazanda şeytanların ipe ve zincire vurulduğu söylenir. Şerrin kaynağı asgariye indirilir ve şer sadece nefis penceresinden icrayı faaliyette bulunur. Ramazanın gelişi iklimin değişmesinden belli olduğu gibi gidişi de öyle olur. Kadir gecesinden itibaren ramazan bize veda etmeye başlar. Arefe gününden itibaren manevi havanın da sönmeye başladığını görürsünüz. Artık ramazan içimizden çekilmeye başlamıştır. Evet, bayramla birlikte büyük iftara geldik. Ramazan imsak ve iftar dilimleri demektir. Bir hadis-i kudside kulun iki sevinci olduğu söylenir. Birincisi, iftarda imsakını açtığında/bozduğunda diğeri de cennet yurduna vasıl olduğunda ve dünya imsakını cennet iftarıyla açtığında ve cemalullah ile müşerref olduğunda. Bu anlamda bayram bir caize yani bir ödüldür. Bayram büyük iftardır. Bir ayın toplu imsakının açıldığı toplu iftardır. Her gün imsakla ağzımızı yiyeceklere ve günlümüzü de fenalıklara bağladığımız gibi bir aylık ağız bağımızı da genel bir iftar olan bayramla açarız. Bundan dolayı bayramlar aynı zamanda ziyafet günüdür. Ziyafet sevincin bir arazı ve göstergesidir.
¥
Ramazan başka bir anlamda da, başıyla rahmet ortasıyla mağfiret ve sonuyla ve sonucuyla cehennemden azatlık ayıdır. Yani özgürlük günüdür. Mekke fethinden sonra Mekke’nin son şakileri de Hazreti Peygamber tarafından güzeller güzeli Hazreti Yusuf’un kardeşlerine dediği gibi ‘la tesribe aleykümü’l yevm fe entüm tuleka’ fermanı ve buyruğuyla azad edilmişlerdi. Biz de bayramla birlikte Mekke’nin fetih günündeyiz. Ümmetin şakilerinin tulaka yani azat olduğu gündeyiz. Mekke’nin asileri nasıl fetih günüyle birlikte asilik damgasından kurtulmuşlar ve saadete ermişler; fethin azadlıları olmuşlarsa biz de inşaalah bayramla birlikte tuluka-ı ramazan yani ramazanın azadlıları olduk.
Bugün sevinç günü Paylaşma günü. Cehennemden özgürlük günü. Sakın ola ki kederlenerek ve kederlendirerek onu gölgelemeyin. Kainatın sevincine ortak olun. Allah tamamına erdire yani sevinçler gününü sevinçler yurduna tebdil ede ve bizi ramazanın tulakasından yani azatlılarından kıla. Her günümüz ramazan ve her günümüz bayram ola..