Fatma abla, benim dört yaşında bir oğlum var. Hiç rahat durmuyor, sürekli eline bir şeyler alıp oynamak istiyor. Bir de kendisiyle oynamıyor diye kardeşini dövüyor. Geçenlerde televizyonun kumandasını bozmuş, ondan evvel de televizyonu bozmuştu. Eline boyama kitapları veriyorum karalayıp atıyor sonra başlıyor sağı solu karıştırmaya. Biliyorum bu normal bir şey diyeceksiniz ama ben biraz yoruluyorum. H. A.

Alternatifler sunabilirsiniz

Dört yaşındaki bir çocuk, grup oyunlarına katılabilir, arkadaşlarıyla birlikte oynayabilir ve ebeveynini oyunlar aracılığıyla taklit edebilir. Aile bu konuda çocuğun önünü açmalı ve ona yardımcı olmalıdır. Yani, çocuğun oyunlarını engellemek yerine onun elindeki eşyayı, kendisine zarar veremeyeceği başka bir şeyle değiştirebilirsiniz. Bu şekilde aldığınız eşyanın yerine başka bir oyuncağı koyarak çocuğun keşfetme serüvenine katkı sağlayabilirsiniz. Mesela kumandayla oynarken kumandayı alabilir ve eline kullanılmayan bir telefonu ya da oyuncaklarından birini verebilir ve çocuğa farklı bir seçenek sunabilirsiniz. Anladığım kadarıyla çocuk evde sıkılıyor ve kardeşiyle oynamak istiyor. Kardeşinin oyuna katılmadığını görünce de vurarak onu cezalandırıyor. Çocuğu bu davranışından uzaklaştırmak için ona, rahatça oynayabileceği bir ortam hazırlayabilir ve arkadaş bulabilirsiniz. Bu dönem çocuklar hareketli oyunları severler ve çevrelerindeki objeleri tanımaya çalışırlar. Bu nedenle çocuğu anlayışla karşılayın ve çocukla ilgili algılarınızı değiştirerek onun oynamaya ihtiyacının olduğunu düşünün. Sorduğu sorulara sabırla cevap verin ve oyunun bir yerde çocuğun işi olduğunu düşünün...
Ceza nasıl olmalı?

İki çocuk annesi bir bayanım. Köşenizi düzenli takip ediyor ve faydalanıyorum. Böyle bir hizmet verdiğiniz için size teşekkür ederim. Fatma Hanım, oğullarımdan biri on diğeri on bir yaşında. Biz çocuğa ceza verme konusunda eşimle ters düşüyoruz. O hata yaptıklarında ya vuruyor ya da onları odalarına kitleyip cezalandırıyor. Bunun çocuklara hiç faydası olmuyor babadan soğuyorlar. Kocama bunun yanlış olduğunu anlatıyorum ama o okumuş biri bile olsa aileden gördüğüyle hareket ediyor. Bu mektubu onun onayını alarak yazıyorum lütfen anlatttıklarımı dikkate alarak cezanın nasıl olması konusunda bir cevap yazın... N. E.

Amacımız çocuğa faydalı olmak

Eğitimin temel unsurlarından biri de ödül ve cezadır. Zaman zaman köşemizde bu konuya yer veriyor, ceza ve ödülün nasıl olması gerektiğini örneklerle açıklıyoruz. Toplumumuzda özellikle ceza konusunda çarpık bir anlayış var ve bu anlayışa dayalı olarak verilen cezalarda çocuklar ağır yaralar alabiliyorlar. Yani ceza deyince insanlarımızın aklına once dayak ya da çocuğun canını yakacak sert bir uygulama geliyor. Oysa ceza, çocuğun sevdiği bir şeyi geçici bir sureliğine ortadan kaldırmak ve bu sure içinde onu mahrum bırakmak, ertelemektir. Ancak, bunun nedeni de çocuğa makul bir ifade ile anlatılmalı ve çocuğun davranışının sonucuyla ilgili empati yapması sağlanmalıdır. Burada cezanın amacı, çocuğa zarar vermek, canını yakmak değil, doğru davranış modelini kazandırmak olmalıdır. Yani, ceza değiştirmeyi beklediğimiz davranışın hemen akabinde yapılmalı ve nedeni çocuğa açıklanmalıdır.

İfadenizden anladığım kadarıyla, baba, çocuklarıyla ilişkilerinde kendi ebevyenini taklid ediyor ve onların izini sürdürüyor. O zamanlar bunun çok acı verici olduğunu tatmış olsa bile şimdi bunun gerekli olduğuna inanıyor. Bu konuda yapacağınız şey, dinlemek istemese bile babayı bilgilendirmek ve gerekirse bu konuyla ilgili kitaplar okumasını sağlamak, uzman görüşüne başvurmak ve babaya bu çarpık düşüncesini değiştirmesi noktasında destek vermek olmalıdır. Şu da bilinmelidir ki, ödül cezadan çok daha tesirli ve geçerli bir şeydir. Fakat hayatın içinde kimi zanan ceza da gerekli olabilir. Aynı şekilde çocuğunuzu mümkün olduğunca ,ödüllendirmeye çalışın ama cezanın gerekli gördüğünüz yerde de onu sevdiği şeyden geçici bir süre mahrum bırakarak davranışı üzerinde düşünmesini sağlayın.