Harran ve Horan iki bölge ismi olup birisi Şam'ın en kuzeyine birisi de Şam'ın en güneyine düşüyor. Harran İbni Teymiyye'nin memleketi olup Horan da İmam Nevevi'nin diyarıdır. Basra ve Busra gibi Arapça'da cinaslı çok mekan ve şehir isimleri var. Horan ve Harran da bunlardan birisidir. Son sıralarda gözlemcileri şaşırtan bir gelişme oldu. O da nispeten istikrarlı olan Suriye'de de halk hareketlerinin ve sosyal ve siyasi kaynama halinin patlak vermesi ve genç ve ufuklu lider olarak görülen Beşşar Esad'ı da hedef almasıdır. Esasında doğrudan Esad'ın devrilmesine yönelik talepler yok. Lakin değişimin dinamosunun sonunda oraya kayacağından da kimsenin şüphesi yok. Belki de genç Esad'ın son dönemde yaptığı en büyük yanlış siyasi tutuklular yerine adi suçluları yani hırsızları ve arsızları salıvermesidir. Bu yangının fitilini ateşleyen karar olmuştur. Heysem Malih gibi tanınmış bir insan hakları savunucusunu da bırakmış olmasına rağmen hâlâ Tal El Muluhi gibilerin hücrelerde olması insanların sabrını taşırdı ve Beşşar rejimiyle aradaki siyasi iletişimi kopardı. El Muluhi bize Mısırlı genç aktivistlerden Vail Gonim'i hatırlatıyor ki kendisine 'Google Vail' diyorlar. Bizde bir zamanlar 'İnternet Mahir' meşhurdu. İnternet Mahir sazanlık yaparken Geoogle Vail devrim yaptı. Suriye rejimi iletişim araçlarına tahakküm konusunda çok sistematik gidiyor ve yabancı uydu kanallarına telefonla bağlananları bir biçimde derdest ediyor. Halkı galeyana getiren hususların başında siyasi tutuklular yerine adi tutukluların salıverilmesi olmuştur. İkinci olarak genel kanaate göre, hala Saydnaya gibi yerlerde siyasi tutuklular kötü muamele görüyorlar.

Suriye'deki tepkinin nedenlerini şöyle özetleyebiliriz: Sadettin İbrahim'in adını koyduğu cummelekiyye (cumhuriyetçi kraliyet rejimi) ilk defa Suriye'de hayata geçirilmiş olup Cumhurbaşkanı Hafız Esad'ın yerine kraliyet rejimlerine uygun bir devretme (tevris) biçimi ile Beşşar Esad getirilmiştir. Mesele sadece bununla da sınırlı değildir. Yönetim tamamen bir aile yönetimidir. Libya'da Kaddafi'nin çocukları, Tunus'da Bin Ali'nin karısı ve karısının yakınları ve Suudi Arabistan'da sayıları 2 ile 12 bin arasında değişen emirler ordusu ülkeyi nasıl yönetmişse Suriye'de de bütün sektörler Esat ailesi tarafından tedvir edilmektedir. Aile adına başkan Beşşar Esat'tır ve orduya ise kardeşi Mahir Esat komuta etmektedir. İstihbaratın başında damatlardan birisi olan Asıf Şevket vardır. İkinci damat Rami Mahluf ise iş dünyasını tedvir etmektedir. Bu durum bize Zeynelabidin Bin Ali'nin 'dindar' damadı Sahr Matiri'yi hatırlatmaktadır. Kısaca ülkenin mukadderatı ve bütün sektörleri ailenin emrindedir. Eski kuşaklar kara düzene alışıktılar. Sesleri pek fazla çıkmıyordu. Çıkanların da sesleri Hama gibi yerlerde kesilmiş ve kısılmıştı. Lakin günümüzde Tal el Muluhi gibi veya Vail Gonim gibilerin yönettiği siber cemaatler var. Bu siber cemaatler otoriteyi kırdı. Dolayısıyla Şamlılar fırsat eşitliği, şeffaflık ve iktidar dönüşümü istiyorlar. Cummelekiyyeyi sorguluyor ve çok partili sisteme geçilmesini talep ediyorlar. Artık 'böyle geldi böyle gider' devri kapandı ve değişim devresi geldi. Böyle geldi böyle gitmeyecek dönemi.

Peki, Beşşar Esad'a karşı hareket neden Horan'dan başladı? Kimilerine göre, Horan mahrumiyet bölgesi ve ezilmişlerin diyarıdır. Esad'ın silah arkadaşlarına yönelik tasfiyesini ifade eden Sevretü't tashih'in hedefinin Dera ve Horanlı siyasetçiler olduğuna inanılmaktadır. Ahmed Süveydan ve başbakan olduğu sırada intihar ettiği söylenen Mahmut Zubi Horanlı mağdur isimler arasındadır. Esasında, Beşşar Esad'ın babasından tevarüs ettiği siyasi sistem halkıyla barışık değildir. Beşşar Esad da 10 yıl iktidarda olmasına rağmen babasının mirasını tashih etme noktasında pek bir şey yapmamıştır. Bu bağlamda hâlâ Hama faillerinin ve katillerinin yakın çevrede tutulduğuna ve muhafaza edildiğine inanılmaktadır. Bundan dolayı Beşşar Esad'ın da önünde iki seçenek vardır. Ya değişim ya da siyasi tsunami. Yani değişim ya üstten ya da alttan gelecektir. Suriye'deki değişim merkezi bana göre çok anlamlıdır. Suriye'nin çok sayıda imamı olmasına rağmen bunların en meşhurlarından birisi Beyrut'ta medfun İmam Evzai diğeri de Riyazüssalihin yazarı İmam Nevevi'dir. Esasen İmam Nevevi Şam'ın merkezinden değil Horan'dandır. İmam Şafii gibi genç yaşta vefatına rağmen istikameti ve ihlasıyla geride derin izler ve büyük tesirler ve eserler bırakmıştır. Suriye'deki hareket merkezi de Dera yakınlarındaki Nevevi'nin köyü Neva ve Casım'dır. Bundan dolayı da devrim merkezi Horan olduğundan dolayı bu devrime İmam Nevevi devrimi demek de yerinde olur. 1980'li yıllarda devrim Hama merkezli olsaydı belki de buna İbni Teymiyye devrimi denebilirdi. Lakin Neva merkezli olunca Nevevi devrimi olarak anılacaktır. Herhalde sağlıklısı da budur.