Yunanistan başta olmak üzere Avrupa ekonomisinden gelen olumsuz sinyaller küresel ekonomide büyüme tahminlerini düşürüyor.
Yunanistan'ın program hedeflerini tutturamayacağını açıklaması yine herkesi tedirgin etti. Yunanistan'ın bütün çabalara rağmen temerrüde düşüp borçlarını ödeyemeyeceği düşünülüyor. Hatta ünlü iktisatçı kriz kâhini Nouriel Roubini, Avrupa finansal istikrar kurumunun kapasitesini 2 trilyon dolara çıkartmadığı takdirde İspanya, İtalya ve Belçika'nın da kurtarılamayacağını ileri sürüyor.
Peki Avrupa'da yaşanan bu temerrüt korkusu niye doların fiyatını artırıp altının fiyatını düşürüyor? Dolar çıkıp altın iniyor çünkü Yunanistan, İspanya, İtalya, Belçika borcunu ödeyemezse bu ülkelerin tahvillerini alan bankalar zora düşecekler ve para ihtiyaçlarını dolarla karşılayacaklar. Yani sonunda dolar talep edecekler.
İşte bu ihtimale karşı herkes dolar alıyor. Niye? Çünkü vadesi geldiğinde borcunu ödeyeceği rezerv para dolar olduğu için herkes elindeki altını, gümüşü, hisse senedini satıp dolara yöneliyor. Hemen unutmadan belirtelim, Amerikan Merkez Bankası'nın dolar basmayıp, kısa vadeli senetlerle uzun vadeli senetleri değiştirerek faiz maliyetini uzun vadede düşürme girişimi de dolar talebinin artmasında etkili oldu.
Tabii bir de faizi çok düşük olan dolar borçlanıp (carry trade) emtia ve hisse senedi alanlar var. Onlar da Yunanistan korkusuyla doların son bir ayda diğer para birimleri karşısında yüzde 6 değer kazanmasıyla kayba uğradılar. Bu nedenle ellerindeki malları satıp borçlarını ödemek için dolar talep ediyorlar. Bütün bunların sonucunda da doların değeri yükseliyor. Avrupalı liderler, devletlerin mali krizinin nasıl çözüleceğine dair tatmin edici bir plan açıklamadıkları sürece de doların yükselişi devam edecek.
Peki ABD'nin notu düşürülmesine rağmen niye doların değeri artıyor? Çünkü dünyada henüz doların dışında bir rezerv para birimi oluşmadı. Avrupa'da yaşanan, devletlerin mali krizi euroya güveni azalttı. İşte bu nedenle yapılacak ödemeler için dolar hâlâ alternatifi olmayan bir para birimi olarak devam ediyor. Hatta dolar şu anda altından daha güvenli bir liman haline geldi. Çünkü küresel ekonomide durgunluk ihtimalinin çoğalması altının cazibesini azalttı. Altın fiyatları böyle bir durgunlukta diğer emtia fiyatları gibi gerileyebilir. Dolayısıyla şimdi dolar daha cazip bir alternatif oluyor.
Gelelim gelişmekte olan ülke ekonomilerine... Avrupalı devletlerin mali krizi hep dediğimiz gibi zengin ülkelerin problemi. Ama Türkiye dahil gelişmekte olan ülkeler, kamu maliyeleri sağlam ve büyüme hızları güçlü olmasına rağmen zengin ülkelerin sorunlarından tabii ki etkileniyorlar. Bu yılın son üç ayına girdiğimiz bu dönemde zengin ekonomiler adeta tamire gireceği için gelişmekte olan ülkeler de kendilerini gözden geçirecekler.
Türkiye gelişmekte olan ülkeler arasında kamu maliyesi ve bankaları en sağlam olan ülkelerden biri olduğu için tamir dönemini fazla kaybı olmadan atlatabilir. Ayrıca bir yanda Türkiye imalat sanayisinin güçlü olması diğer yanda da emtia fiyatlarının düşüşü sonucunda ithal maliyetlerinin azalması, bizim için ciddi bir avantaj olabilir.
Asıl sorun, ekonomik durgunlukta hammadde satıcısı olan ülkelerin başında gelen Rusya'da yaşanabilir. Çünkü petrol geliri hariç Rusya'nın bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 13'ü buluyor. Bizim komşumuz ve önemli pazarımız olan Rusya ekonomisini dikkatle izlememizde fayda var.