İyi bir anayasa yapmak yeterli mi?

Hayır! Onu uygularsanız bir anlamı olur.. Peki nasıl uygulanacak?

Bütün yasaları bu normlara göre yeniden düzenleyeceksiniz.

Mahkemeler Anayasa maddelerine göre karar vermez. Yasalara göre verir.

Yasalar yargıyı bağlar, bürokrasi yönetmeliklere bakar.. Genelgelere bakar..

Aslında yasa; Anayasaya, uluslararası kabul edilmiş normlara aykırı yorumlanmamalı. Yani aykırı olmaması gerekir, yönetmelik de yasaya, genelge de yönetmeliğe aykırı olmaması gerek.

Yani, Anayasa değişikliğinden sonra tepeden tırnağa yasaları yeniden gözden geçirmek gerek. Sonra da yönetmelikleri, yönerge ve genelgeleri.

İnce ve uzun bir yol bu. Sonuçta uygulayıcıda bitiyor iş..

Bürokrasi değişim konusunda her zaman isteksiz olmuştur.. Hele de yetkileri daraltıldığı zaman..

Yani bürokrasinin de ıslahı gerekiyor.

Bütün bunların ötesinde vatandaş haklarını kullanmada istekli ve ısrarlı mı? Bu konuda kararlı ve örgütlü bir şekilde bu işin sahibi olacak mı?

İş bizde bitiyor. Geçen gün, İstanbul Milletvekili, eski yayıncılarımdan İsmet Uçma ile birlikte, AK Parti Kadıköy ilçe teşkilatının düzenlediği bir toplantıda Osman Can’ı dinledim. Israrla aynı şeyi söyledi. Bir kâğıda şeker yazmakla, o kâğıt şeker olmaz.. Bir kâğıda “ısırmayacaksın” diye yazıp saldırgan bir köpeğe gösterdiğinizde köpek artık ısırmaktan vazgeçmeyecektir.. Onu uygulamanız, saldırganlığı caydırmanız gerekiyor.

Sonuçta, herkes layık olduğu gibi idare olunacak. İyi bir anayasa şart, ama tek başına yeterli değil.

Her şeyi Anayasa kitapçığının içine sığdıramazsınız.. Bir Anayasada, hukuk devleti, özgürlük ve demokrasi kelimeleri yok diye o ülkede bunların olmadığı gibi bir şey de yok.. Bu kelimeler var diye de o ülkede her şeyin yolunda gittiğini düşünmemek gerek.

Olumlu şeyleri tanımlamaya gerek olmayabilir. Olması gerekenler; kendilerine iktidar, servet ve silah emanet edilen gücü sınırlandırıcı kurallar daha önemli..

Bu arada şunun bir defa daha altını çizeyim: “Sivil Anayasa” olmaz. “Anayasa” en temel resmi belgedir ve “sivil” “resmi olmama hali”ni ifade eder.

“Sivil” “askeri olmayan” değil, “siyasi ve resmi olmayan”ı ifade eder. “Sivil”lik, darbeciliğe karşı bir garanti değil, siyasi iktidara ve bürokrasiye karşı garanti çabasını ifade eder.

Anayasa yerine aslında “toplumsal sözleşme” demek daha doğru ama, artık “Anayasa” şeklinde halkın zihninde yer etti. “Teşkilat-ı esasi” de denebilir mesela.

Anayasanın mümkün olduğunca kısa olması gerekir. Amerikan Anayasası el yazması 2 “A4” sayfası büyüklüğünde tek sayfadır ilk şekli ile. İlk Anayasamız da 24 Maddeden ibaretti..

Hemen belirtelim ki, bir ülkede ne kadar çok yasa var ise, o ülkede özgürlükler o kadar azdır..

Anayasa yapma konusunda TBMM Başkanı, Anayasa Mahkemesi Başkanı’ndan bir beklentim var, belki bu konu Adalet Bakanı tarafından da değerlendirilebilir..

Bu sürecin çok iyi değerlendirilmesi gerekir. İyi bir metin oluşturmanın ötesinde toplumun sürece etkin katılımının sağlanması gerekir.. Üniversiteler, STK’lar, odalar bu sürece etkin ve sorumlu bir şekilde nasıl katılabilir..

Bir internet platformunda bu mümkün. Bürokrasi de bu süreçte toplumsal talebi gözlemler..

Bir sitede tek tek Anayasanın maddelerini yazıp, altına, daha önceki değişiklikleri ve gerekçeleri yazmak gerek.. Hemen yanında o maddeyle ilgili uluslararası sözleşme hükümlerini yazmamız gerekiyor. O da yetmez, birçok ülkede o madde nasıl düzenlenmiş. En az 10 ülke mesela.. O maddenin değişmesi hangi devlet kurumlarını etkileyecek ve bu değişiklikten hangi yasa maddeleri etkilenecek. Bunu görmemiz gerekiyor. Sonra Üniler, STK’lar, DTÖ’ler bir alternatif madde önereceklerse, yan bir sütuna gerekçesi ile birlikte yazmalı.. Hemen onun yanında da, o madde konusunda üniversitelerde yapılan çalışmalar, uluslararası alanda kabul gören makalelerin eklenmesi, öneri sahiplerine yön gösterici olacaktır.

Bu sitenin bir köşesine bir Anayasa kavram ve kurumları sözlüğü ile, Anayasa hukuku, felsefesi, tarihi ile ilgili temel metinlerin yer aldığı bir sanal kütüphane kurulmalı..

Katılımcı, çoğulcu bir Anayasanın hayata geçirilmesi için, sürecin örgütlenmesi açısından metot son derece önemli..

Benden söylemesi.

Selâm ve dua ile..