Din ve Kamusal Hayat için Pew Forumu adında ve kısaca Pew olarak anılan araştırma merkezinin dünya Müslümanları üzerine yaptığı son çalışmanın sonuçları dün açıklandı. Bundan bir süre önce yine benzer bir organizasyon olan Gallup araştırma merkezi ve Georgetown üniversitesinin ortak çalışması sonucunda ‘ümmet’ üzerine yapılan bir başka araştırma da şimdi Pew’ın dünya Müslümanları üzerine yaptığı bu yeni çalışma gibi benzer sonuçlar vermişti. Nedir bu sonuçlar? Dünya müslümanları çeşitli konularda neler düşünüyor? Önce teknik bir öntesbit: Gallup’in araştırması 132 ülkede gerçekleşmişti ve sonuçları itibariyle dünya müslümanlarının % 90’ını temsil ediyordu. Pew araştırması ise sadece 39 ülkede gerçekleştirildi. Bu sebeple daha dar kapsamlı bir temsil gücü var. Pew’ın en çarpıcı sonuç olarak dünyaya duyurduğu sonuç ‘ümmet’in iç dünyasında aslında havadis değeri olmayan yani hiç de yeni kabul edilmeyen bir bilgi içeriyor. Müslümanlar, dinlerinin sadece onların kişisel hayatlarını değil aynı zamanda toplumlarını ve siyasetlerini de şekillendirsin istiyor, diyor Pew. Diyor da ne oluyor? Neden bu tesbitin ortaya çıkması bu kadar gecikiyor da, Batı dünyası buna şaşırıyor. Bunun birçok sebebi olabilir ancak en önemlisi muhtemelen Pew gibi Batı’da bilgi üretimine katkı sağlayan araştırma merkezlerinin dine bakışlarının kendi tecrübeleri olan hıristiyanlık ve yahudilikle sınırlı olarak şekillenmesidir. Din ve devlet işlerini sözde de olsa ayırdığını iddia eden bir dünya görüşünde buna tezatlık teşkil edecek bir görüş hem ilgi uyandırıyor hem de endişe. Pew’ın dün manşetlerden verdiği bu haber bunun için önemli kendilerince. Müslümanlar İslam’ı hayatın her alanında istiyor.’ Bu ‘sakil’ tesbit aslında Batı’nın İslam toplumlarından ve dininden zihnen ne denli uzak olduğuna da işaret ediyor. İnsanın bu cümleyi duyunca, ‘öyle olmayacaktı da ne olacaktı, zannettiniz?’ diye sorası geliyor…

Başka neler söylüyor Pew? Müslümanlar, dini liderlerinin siyaset üzerinde etkin olmalarını istiyor. Benzer sonuç Gallup araştırmasından da çıkmıştı, hatırlıyorum. Ve hatta şeriatın ulus devletlerin kanunlarının yapımında kaynaklardan bir kaynak olması gerektiğini vurguluyordu Gallup. Ancak Müslümanların çoğunluğunun dini liderlerin direkt olarak siyaset yapmasına sıcak bakmadığını da bildiriyordu Gallup. Pew’ın bu tesbiti çerçevesinde kullandığı dikkatli dili göz önüne alırsak yani ‘bir miktar’ sıfatlandırması üzerinden okursak Pew’ın de Gallup sonuçlarından çok uzağa düşmediği söylenebilir belki. Ancak Pew şunu da ekliyor sonuçlarına: Müslümanların çoğunluğu şeriatın, kendi ülkelerinin anayasası haline gelmesini istiyor. Gallup araştırmasının 2007de tamamlandığı düşünülürse geçen altı sene içerisinde ümmetin görüşlerinde de önemli farklılıklar oluştuğu söylenebilir. Ayrıca Pew bu şeriatın tek kaynak olması gerektiği konusundaki soruya müslümanların verdiği cevapla ilgili olarak şu tesbiti de yapıyor. Bu görüş Müslümanlar arasında çok farklı yüzdelerde kabul gördü. Yani genellemeler itibariyle sonuç şeriatın anayasal kanun olarak kabul edilmesinden yanaysa da ülkeler bazında bir bir araştırıldığında her ülkede müslümanların verdiği cevap çok farklılıklar arzediyor. Şöyle ki: Azerbeycan’da bu oran % 8 iken Afganistan’da % 99. Nijerya’da %71, Endonezya’da % 72, Mısır’da % 74, Filistin topraklarında ise % 89. Görüldüğü gibi genel bir konsensüs var şeriat konusunda. Benim bu rakamlar arasında en çok dikkatimi çeken sekülerleşme tecrübesi açısından Türkiye’ye benzeyen Endonezya’dan çıkan rakam… Devam edeceğiz inşaallah.