Her ülke istediği ülkeye istediği sıfatı yakıştırıyor. Bu hususta son sıralarda bir enflasyona tanık oluyoruz.

Ağzı olan, dili olan konuşuyor. ABD’nin diğer ülkeler için meşhur ettiği kavramlardan birisi ‘haydut ülkeler’ kavramıydı. Wikipedia Ansiklopedisine göre bu devletin sıfatlarından birisi dünya barışını tehdit etmesidir. Diğer vasıfları arasında otoriter rejimler tarafından yönetilmesi, hak ve hürriyetleri kısıtlaması, terörizmi himaye etmesi ve kitle imha silâhlarına haiz olması veya haiz olma yolunda ilerlemesi de var.

Eskiden karalardaki yapılan eşkiyalığa ‘uğruluk’ denizlerde yapılana ‘korsanlık’ denilirdi. Geçmiş yıllarda azalan korsanlık olayları günümüzde yeniden patlak verdi ve hortladı. Günümüzde başarısız devletler olarak tabir edilen devletlerin açıklarında düzensizlik ve korsanlık kol geziyor. Somali açıklarında hükümferma olduğu gibi. Somali içlerinde ABD’ye göre, El Kaide veya yandaşları etkili olurken açıklarında da korsanlık kol gezmektedir. 1991 yılında devrilen Siad Barre rejiminden sonra ülkede hakimiyet ve düzen bir türlü sağlanamadı. Bunda en büyük pay şüphesiz İslâm’a olan kaygılarından dolayı ABD olmuştur. Yani sureta korsanlığa karşı olan ABD fiiliyatta korsanlığı beslemekte ve desteklemektedir. ABD’nin ‘başarısız devletler’ kategorisine paralel olarak ürettiği kavramlardan birisi de ‘rogue state/haydut devlet’ kavramıydı. Bir dönem bu kavram o kadar etkili oldu ki; dönemin Cumurbaşkanı Süleyman Demirel de durumdan vazife çıkartarak Yunanistan için aynı kavramı kullanmıştır. ‘Rogue state’ kavramı bugünlerde unutulmaya yüz tuttu. Elbette ABD’nin ‘rogue state’ olarak tabir ettiği ülkeler arasında uluslar arası camia ve düzenle birlikte hareket etmeyen şaz devletler kastediliyordu. Bunlar Kuzey Kore, İran, Libya, Sudan gibi ülkelerdi. ABD’nin düzenine karşı çıktıkları için bu ülkeler haydut olarak anılıyordu. Bu kavramın türevlerinden birisi de ‘A pariah state’ idi. Parya genelde dışlanmış ve Hindistan’daki kast sisteminde en alt kasttan gelenlere verilen isimdi.

***

Gün geldi tartışmanın seyri değişti. ‘Rogue state’ olarak anılan haydut devletler karşı taarruza geçti ve kendilerine bu ismi veren ülkeyi ‘kabadayı devlet’ olarak nitelendirmeye başladılar. ‘Rogue state’nin karşılığı da bulunmuş oldu: Bullying powers... Nitekim İran Cumhurbaşkanı Nejad itiyad haline getirdiği Genel Kurul toplantılarına iştirakinin sonuncusunda ABD gibi ülkeleri kabadayı güçler ve devletler olarak tanımlamıştır. Böylece haydut devlet suçlaması tersine çevrilmiş oldu. Nejad dünyanın bütün problemlerine bu birkaç kabadayı devletin sebep olduğunu söylemiştir. Onun kastettiği kabadayı devletlere elbetteki Rusya girmemektedir. O kendi kabadayılarını kastetmektedir. Bunlar İsrail ve ABD’dir. Halbuki birkaç yıl önce AB’de yapılan anketlerde ‘baş belâsı’ olarak vasıflandırılan ve dünyada gerilimi canlı tutan ülkeler arasında İsrail ve ABD ile birlikte İran da sayılmıştır. Nejad, ABD ve İsrail’i kabadayı güç olarak nitelendirdikten sonra bu ülkelerin yolun sonuna geldiklerini de söylemiştir.

***

Gürcistan olaylarının akabinde Rusya ile ABD arasında devam ede gelen düello, tanımlar savaşına ve psikolojik savaşa dönüşmüştür. Bu bağlamda ABD, Rusya’yı kabadayılıkla suçlarken Rusya da ABD’ye aynı suçlamayla mukabele etmiştir. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Gürcistan’ın toprak bütünlüğünün ‘artık ölü bir konu’ olduğunu söylemesi üzerine ABD çok sert tepki verdi ve Moskova, Washington tarafından ‘yaygaracılık, kabadayılıkla’ suçlandı. Rice’ın Milliyet gazetesi tarafından da yayınlanan makalesinde de Rusya dolaylı ve ima yoluyla kabadayı rolü oynamakla suçlanıyor. Aslında Ruslar da bunu inkâr etmiyorlar. Normal zamanlarda ‘ayı’ ifadesini hakaret kabul eden Ruslar, Gürcistan krizinden sonra bu yakıştırmayı sahiplendiler. ‘ABD kurtsa biz inek değiliz, ayıyız...’ diyen Ruslar her kuşun etinin yenmeyeceği bağlamında bu sıfatı kabullenmişlerdir. Yine Ruslar ‘gangster devlet’ politikası izlediklerini dolaylı olarak kabullenmiştir. Buna bir nev'î caydırıcılık hâlesi olarak başvurduklarını kimse reddedemez.

ABD’nin Boğazlar üzerinden Gürcistan açıklarına filo ve gemilerini göndermesine mukabil Rusya da misilleme babından Karayipler ve Venezüela’ya savaş gemilerini ve bombardıman uçaklarını gönderiyor. Ruya’nın önde gelen savunma uzmanlarından olan Pavel Felgengauer bu misilleme politikasını it dalaşı benzeri ‘gangland diplomacy’ olarak nitelendirmiştir (The Times, September 23, 2008/Russia engages in ‘gangland’ diplomacy as it sends warship to the Caribbean ). Pavel Felgengauer bu misilleme politikasını şöyle tasvir etmiştir: “Bu bir bayrak dalgalandırma ve güç gösterisi politikasıdır. Göze göz, dişe diş yaklaşımıdır.. Sen Gürcistan ve Ukrayna’yı bize bırakırsan biz de Karayipler’e ve Venezüela’ya gitmeyiz!”

Mantık bu kadar basit ve yalın. Diyesim o ki, moda değişti. Eskiden haydut devletler kavramı moda idi yerini kabadayı devletler aldı. Demek ki dünyada güç kaymasının yaşandığı bir vakıa…