Son yazımı 26 Ekim günü yazmıştım. “Hangi Banka Ne Veriyor? Ne Alıyor?”başlıklı yazıda bankaların Ocak-Haziran 2016 döneminde mevduata verdikleri faiz ile krediden aldıkları faiz gelirini karşılaştırmıştım.

25 Ekim’de ise “Mevduata Az Verenler Krediye Çok Faiz İstiyorlar” başlıklı haber analizinde, bankaların kredi-mevduat faiz makasını nasıl açtıklarını işlemiştik. 2003 yılında mevduata verilen faiz ile, krediden alınan faiz farkının yüzde 40’lar seviyesinde olduğunu, ancak 2009 sonrası bankaların faiz makasını yüzde 90-100’lere çıkardığını görmüştük. 

İşte ekonomide asıl sorunun faiz oranı değil, bu faiz makası olduğunu yeniden verilerle ortaya sermiştik. Beni takip eden okuyucularım bilirler; faizde iki önemli soruna sürekli eğiliyorum: 1-Faizin oranı değil, faizin ta kendisi sorundur. Türkiye ekonomisinde finansman modeli nerede ise tamamen faize bağlandı. Faiz piyasasının büyüklüğü 2003 yılında yüzde 14’lerdeyken, artık pazar öyle hızlı büyüdü ki faiz pazarının büyüklüğü bugün yüzde 76’ları bile geçti.

2- Faiz konusunda diğer büyük sorun ise yine faiz oranı değil, faiz makasıdır. Yani aracının komisyon oranıdır. Mesela yüzde 80 mevduat faizi karşısında yüzde 120 kredi faizine karşılık, yüzde 5 mevduat faizine yüzde 12 kredi faizi ekonomi için daha büyük felakettir.

Keşke bu iki konuya faiz oranına değinildiği kadar bakılsa. Keşke faizin oranına kilitlenip, asıl büyük sorun saklanmasa. Keşke...keşke... keşke...

***

Bugün kaldığım yerden devam edeceğim. Ocak-Haziran 2016 itibari ile banka bazında bazı ek bilgiler vererek konuya eğileceğim.

Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Hüseyin Aydın (aynı zamanda Ziraat bankası Genel müdürü) İTO’da reel sektör temsilcileri ile toplantının ardından “yanlış yapanın dişini sökeriz” dedi. Güzel bir beyanat...

Şimdi kamu bankalarına biraz detaylı eğilelim. Kamu bankalarının mevduata verdikleri faiz ortalama %2,8. Buna karşılık krediden aldıkları faiz ortalama %5,0. Yani kamu bankalarında faiz makası %78,6.

Banka bazında bakalım:

1-) Ziraat Bankası: Mevduata %2,4 verirken, krediden %5,1 alıyor. Makas oranı %112,4

2-) Halk Bankası: Mevduata %3,0 verirken, krediden %4,8 alıyor. Makas oranı %60,0

3- Vakıflar Bankası: Mevduata %3,1 verirken, krediden %5,1 alıyor. Makas oranı %64,3

Neden kamu bankalarını detaylı işledim. Kaynak maliyeti açısından kamu bankalarının özellikleri var. Mesela kamu tasarrufu büyük oranda (nerede ise tamamı) Ziraat Bankasında sıfır veya çok düşük faizle tutuluyor. Bu nedenle bankanın kaynak maliyeti düşük. Kaynak maliyeti çok düşük olan ve ülkenin en büyük bankası olarak piyasada yönlendirici gücü olan bir bankanın sektör ortalamasında kredi vermesi nasıl karşılanabilir?

Ziraat Bankasında 201.790 milyon lira mevduat görülüyor, buna karşılık 209.486 milyon lira kredi verilmiş. Banka, ilk 6 ayda mevduata 4.873 milyon lira (%2,4) faiz öderken, krediden (%4,9) 10.325 milyon lira faiz almış.

Bankacılık sektörünün mevduat faiz oranı %2,6 iken, kredi faiz getirisi %4,9 görülüyor. Kısaca Ziraat Bankası ucuz kaynağa rağmen, kredilerde faiz getirisi olarak piyasa ile aynı değerde pazarda yer almış. Oysa Halk Bankası daha yüksek mevduat maliyetine (%3,0) rağmen, daha düşük oranda (%4,8) kredi vermiş. Vakıflar Bankası ise kamu bankaları içinde en yüksek mevduat maliyetine (%3,1) rağmen faiz makasını yüzde 64,3’de tutarak yüzde 87,4 olan bankacılık sektörünün çok altında kalmış.

Şimdi diyeceksiniz ki, kamu bankaları her yerde şube açıyor, çok fazla personel barındırıyor ve personele çok gider yapıyor. Bakalım:

Ocak-Haziran 2016: Bankacılık sektörü 11 milyar 192 milyon lira personel gideri gerçekleştirmiş. En fazla personel 25 bin 457 kişi ile Ziraat Bankasında. Ama en fazla personel gideri 1 milyar 774 lira ile İş Bankasında. İş Bankasında aylık personel maliyeti 11.875 lira iken, Ziraat Bankasında aylık personel maliyeti 8.179 lira. Hatta 19 bin 937 kişinin çalıştığı Garanti Bankası bile 1 milyar 388 milyon lira ile Ziraat Bankasından daha fazla personel gideri harcamış. Ziraat Bankası 25.457 personele 6 ayda 1 milyar 249 milyon lira harcayarak bankacılık sektöründe personel harcamasında 3. sırada yer almış.

Hem mevduat kaynak maliyeti ucuz, hem personel başına ve personel toplamında gideri daha düşük olmasına rağmen Ziraat Bankası (ki Bankalar Birliği Başkanlığı da burada) faiz makasında (112,4) sektör ortalamasının (%87,4) bile çok üzerinde yer alıyor.

Bankaları işlemeye devam edeceğiz...