Mevlana eğitimin temeline ihtiyaç olgusunu koymuştur. Ona göre eğitim insanın fıtri olarak iyiliğe açık olması ve ham kabiliyetlerle dünyaya gelmesidir. Fakat bu istidatların gelişebilmesi için bir eğiticiye bir yönlendiriciye ihtiyaç vardır. Mevlana bunu bitkinin yağmura olan ihtiyacına benzetir. “Ekinlere benziyoruz cancağızım, şu meydana bitmişiz dudaklarımız kupkuru canla gönülle yağmur bulutunu arayıp beklemekteyiz”; dudakların kuruması ile insanın ihtiyaçlarının hâsıl olmasını ve onu arayışa sürüklediğini ifade etmektedir. İnsanın motiv güçlerini harekete geçiren bu arayış onu ihtiyacı olan şeye ulaştırmakta ve olgunlaştırmaktadır. Zira insan yaşı ile değil edindiği bilgi ve deneyimleri ile olgunlaşır.

İnsanın istidatlarını geliştirebilmesi için bilgiye ihtiyacı vardır. O bu ihtiyacının bir kısmını eğitim yoluyla bir kısmını ise yaşadığı aile ve toplumun içinde spontane olarak edinir. Bu süreçte ona doğru yolu gösterecek özelliklere sahip bir ailenin olması büyük bir imkândır. Zira eğitimin ilk temeli ailede atılır, anne-baba ise çocuğun ilk eğitmenleridir.

İnsan, fıtratında saf doğruların çekirdeğini taşımaktadır. Bitkiye hayat veren iksirin akarsu olduğu gibi, insanı manevi arayışa yönlendiren etken de onun bu noktadaki eğilimi, meylidir. Eğitim öze yönelmekte, özü görmekte ve öze meyletmektedir. Mevlana eğitimin merkezine insanı koymuş ve her kişinin gelişme, değişme ve olgunlaşma sürecinden geçeceğini belirtmiştir.

Hz. Peygamber bütün yaşamında insanın fıtratında mevcut olan erdem ve faziletlerin çekirdeğini yeşertmek için çaba göstermiştir. İnsanın fıtri dokularında mevcut olan bu çekirdeğin harekete geçmesi için manevi eğitim şattır. Fakat eğitim sistemimiz insanın asli değerlerini geliştirmek ve erdemli bir yaşam için çözüm üretmek yerine sadece mesleki bilgiler vermekle yetiniyor. Çocuklarımızı 6 yaşında okula veriyoruz ve 24 yaşına kadar eğitim alıyorlar. Fakat ne acıdır ki, bu çocuklar erdemli insan olmayı değil mesleki alandaki bilgileri öğrenebiliyorlar. Kendilerini mesleki olarak geliştiriliyor ve istedikleri mesleği icra edebiliyorlar. Fakat ahlaki değerler noktasında yetersiz kalıyor ve olgunlaşamıyorlar. Zira insanı olgunlaştıran ve kemalata ulaştıran mesleki bilgiler değil ahlak ve maneviyat eksenli değerlerdir. Fakat bizler çocuklarımızı bu noktada yeterince destekleyemiyoruz.