Yaşadığımız ekonomik kriz yeni bir olgudur ve geçmiştekilerle kıyaslanamaz. Para ekonomide çarkların kolay dönmesini sağlayan bir aracı olmaktan çıktı ve ekonomiye yön veren bir işleve sahip oldu. Sahip olunan maddi varlıkların değeri, kağıt üzerinde, gerçek değerinin birkaç katına çıktı. Bu durum ve ekonomideki balonun günün birinde söneceği biliniyordu.

Tartışılan konu herhangi bir müdahalede bulunmadan kendiliğinden oluşan bir durumla mı karşılaştığımız yoksa geleceği görenler, önceden hazırlanmış bir plana göre, kontrollü bir kriz mi yarattıklarıdır.

Özellikle ABD’nin bu krizi önceden tahmin edemedikleri bir deprem gibi karşılamadıklarını düşünüyorum. Krizin oluşmasını tetikleyip tetiklemediklerini bilmiyorum ama süreci kontrol altında tuttukları kanısındayım. Ulaşmak istenilen hedefleri şöyle sıralayabilirim: ABD’nin geri ödenmesi mümkün olmayan borçlarını kağıt üzerinde önemsiz bir değere indirmek, parayı belirleyici olmaktan çıkarıp yeniden aracı konumuna getirmek, bu süreç içinde petrolü birincil enerji kaynağı olmaktan çıkarıp alternatif enerji kaynaklarının kullanılmasını teşvik etmek, devletler üstü bir güç haline gelen ve global siyaseti belirleyen finans kesiminin siyasal gücünü yok etmek.

Bu hedeflere önemli ölçüde yaklaşıldığını düşünüyorum. Değer kaybeden borsalar, iflas eden finans kuruluşları parasal gücü önemli ölçüde erozyona uğrattı. Bu durumun üretimi etkilemesinin engellenmesi için gerekli tedbirler önceden alındı. Petrol fiyatlarındaki büyük artışın oluşturduğu fonlar, finans kesimi dışında, petrol üreticisi ülkelerin yönetimlerinin kontrolüne verildi ve böylece devlet fonları oluştu. Bu fonların kullanımında nihai karar verici ABD yönetimiydi ve bunu siyasal etkisiyle sağlıyordu. Yani finans kesimi zayıflarken ona alternatif fonlar yaratılmış ve bunun kullanımında finans kesimine yön verenler söz sahibi olamamıştı.

Otomativ sektöründe yaşanan daralma onları devlet desteğine muhtaç hale getirmiş ve bu desteğin sağlanması yeni teknolojilerin kullanılması şartına bağlanmıştır.

Yani ABD bu sektörde yeni teknolojiler kullanılmasını serbest piyasa koşullarına bırakmamış ve yukarıdan belirleme yolunu seçmiştir. ABD bu alanda kaybettiği üstünlüğü yeni teknolojilerle sağlamak arzusundadır. Yeni teknolojiler petrole olan ihtiyacı azaltacak, Ortadoğu siyasi bir cazibe merkezi ve rekabet alanı olmaktan çıkacaktır. Bu ülkelerde oluşan büyük fonlar kendileri için son şanstır ve ülkenin yöneticileri bunları kullanırken kendi geleceklerini de garantiye alma peşindedir.

Bu fonlar gelecekteki siyasi güç dengesinin alt yapısını oluşturacak biçimde kullanılmak istenmektedir. Bunların nereye yöneleceğini kestirmek için gelecekteki siyasi yapılanma hakkında bir tahminde bulunmak gerekir.

Türkiye bu krizi az hasarla atlatacaksa siyasal bir desteğe sahip olması gerekir ve bunun güçlü bir ihtimal olduğu söylenebilir. Ancak ekonomik güç odaklarının yeniden belirleneceği, kaybedenler ve kazananlar olacağı söylenebilir.