Terörle mücadelede yeni düzenlemeler

FETÖ darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL’in 19 Temmuz saat 01.00 itibariyle kalkacak olması nedeniyle terörle mücadelede zaafiyet yaşanmaması amacıyla hazırlandığı belirtilen kanun teklifi dün TBMM Başkanlığı’na sunuldu.

AK Parti Grup Başkanvekillerinin imzasını taşıyan Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, 27. dönem parlamentosunun ilk yasa teklifi olma özelliğini taşıyor. Komisyon sürecinin ardından en geç önümüzdeki hafta itibariyle yasalaştırılması planlanan teklifin gerekçesinde, düzenlemenin “Ülkemizde yaklaşık 2 yıldır uygulanan olağanüstü halin uzatılmayacak olması nedeniyle mevcut terör örgütleriyle olağan dönemde hukuk devleti ilkeleri çerçevesinde etkin mücadele edilebilmesi ve son darbe teşebbüsüne benzer bir müdahale girişiminin yeniden yaşanmaması amacıyla, anayasal güvence altındaki temel hak ve özgürlükler korunmak suretiyle soruşturma ve kovuşturmalar ile disiplin soruşturmaları bakımından gerekli olan hükümleri ve ihtiyaç duyulan idari tedbirleri düzenlemek” amacıyla hazırlandığı vurgulandı. İl İdaresi Kanunu, TSK İç Hizmet Kanunu, İdari Yargılama Usulü Kanunu, Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilat Kanunu, Terörle Mücadele Kanunu, Ceza Muhakemesi Kanunu, Hukuk Muhakemeleri Kanunu, OHAL Kapsamında Alınan Tedbirlere KHK’nın Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’da değişiklik öngören teklifle getirilen belli başlı düzenlemeler şöyle:

ASKER EŞYALARINA ARAMA

- Askeri mahallerde olası bir tehlike veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla “önleme araması” yapılabilmesi için TSK İç Hizmet Kanunu’na iki madde ekleniyor. Buna göre tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla, sulh ceza hakimi kararı, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise ilgili askeri yetkilinin yazılı emri üzerine, asker kişiler de dahil olmak üzere askeri mahallerde kişilerin üstü, araçları, özel kağıtları, eşyası aranabilecek. Arama cihazla, cihazların bulunmadığı yerlerde ise elle kontrol şeklinde yapılacak. Sahil Güvenlik Komutanlığı hizmet binaları, eklentileri ve yüzer unsurları ile Jandarma Genel Komutanlığı binaları ve eklentilerinde de bu kapsamda askerlik yükümlülüğünü yerine getiren erbaş ve erler de uygulama kapsamında olacak. Askerî mahallerde kontrole ilişkin usul ve esaslar Millî Savunma Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenlenecek.

SIKIYÖNETİM KALKIYOR

- Teklifle Anayasa’ya uyum çerçevesinde 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu yürürlükten kaldırılıyor.

- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan başvurunun, dostane çözüm veya tek taraflı deklarasyonla sonuçlanması halinde de, ihlal kararı verilen kararlarda olduğu gibi yeniden yargılama yoluna başvurulabilmesi mümkün olacak. Düzenlemeyle, AİHM önündeki başvurularda ihlal kararı verilmesinin önüne geçilmesi amaçlanıyor.

YÜRÜYÜŞ SAATİ SINIRI

- Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nda yapılan değişiklik uyarınca, toplantı ve gösteri yürüyüşü yer ve güzergahının belirlenmesinde kamu düzenini ve genel asayişi bozmamanın yanı sıra “vatandaşların günlük yaşamını aşırı ve katlanılamaz derecede zorlaştırmama” kriteri de dikkate alınacak. Kapalı yerlerdeki toplantılar saat 24.00, açık yerlerdeki toplantı ve gösteri yürüyüşleri ise güneşin batışından bir saat sonra gece vaktinin başlamasıyla dağılacak şekilde planlanacak. Ancak toplantı ve gösterinin niteliği gece vakti yapılmasını gerektiriyor veya ilgililerce talep edilmiş ise sürenin en büyük mülki amir kararıyla 24.00’e kadar uzatılması mümkün olacak.

- MİT personelinin kimliğinin gizli tutulmasının zorunluluğu dikkate alınarak Milli İstihbarat Teşkilatı’nın tarafı olduğu özel hukuk uyuşmazlıklarında, mevzuatta dava şartı olarak öngörülen arabuluculuk usulü uygulanmayacak. Aynı amaçla teklif MİT’i, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamı dışına da çıkartıyor.

ARAMA YETKİLERİ

- CMK kapsamında askerî mahallerde yapılacak arama, Cumhuriyet savcısının nezareti ve askerî makamların katılımıyla kolluk görevlilerince de gerçekleştirilebilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı nezareti olmaksızın yazılı emri ve askeri makamların katılımıyla adli kolluk görevlileri arama yapabilecek.

RÜTBE KARARI

- Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hakim kararı yerine, cumhuriyet savcısı da şüphelinin kullandığı bilgisayar ve bilgisayar programlarında arama yapılmasına, bilgisayar kayıtlarından kopya alınmasına ve kayıtların çözülerek metin haline getirilmesine karar verebilecek. Cumhuriyet savcısı tarafından verilen bu karar 24 saat içinde hâkim onayına sunulacak. Hakim kararını en geç 24 saat içinde açıklayacak. Sürenin dolması veya hâkim tarafından aksine bir karar verilmesi hâlinde çıkarılan kopyalar ve çözümü yapılan metinler derhal imha edilecek.

- Kamu görevinden çıkarılan asker kişilerin askeri rütbeleri, mahkeme kararı aranmaksızın karar tarihinden geçerli olmak üzere geri alınabilecek.

İADE HAVUZU

- Terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca Devletin milli güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara üyeliği, mensubiyeti veya iltisakı yahut bunlarla irtibatı olduğu değerlendirilerek kamu görevinden, meslekten veya görevden çıkarılan ya da ilişiği kesilen subay, astsubay, uzman jandarmalar ile Emniyet Genel Müdürlüğünde emniyet hizmetleri sınıfına tabi olanlardan; haklarında mahkemeler tarafından göreve iade mahiyetinde karar verilenler ile Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu tarafından başvurunun kabulü kararı verilenlerden, eski kadro, rütbe veya unvanına atanması ilgili bakan onayı ile uygun görülmeyenler, ilgisine göre Millî Savunma Bakanlığı ve Içişleri Bakanlığı bünyelerinde kurulan araştırma merkezlerinde istihdam edilecek.

BAKAN ONAYI İLE İHRAÇ

- OHAL döneminde OHAL Kararnameleri yoluyla gerçekleştirilen ihraçlar, 3 yıl süreyle ilgilinin bağlı olduğu bakan, bağlı olduğu kurum ya da bu kurumlarda oluşturulacak komisyon ya da kurulların onayı ile devam edecek.

Buna göre, terör örgütleri, devletin güvenliğine karşı faaliyetle bulunduğuna karar verilen yapı ve oluşumlarla ilişkisi ve irtibatı olduğu değerlendirilenlerden TSK Kanuna tabi personel, Uzman Erbaş Kanunu’na tabi personel, Sözleşmeli Subay ve Astsubay Kanununa tabi personel, Milli Savunma Bakanına bağlı personel Milli Savunma Bakanı’nın onayı ile kamu görevinden çıkarılacak. Jandarma Genel Komutanlığı, Salih Güvenlik Komutanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü Personeli için de İçişleri Bakanı’nın onayı yeterli olacak. Yüksek öğretim kurumlarında üniversite yönetim kurulunun, yükseköğretim üst kuruluşlarında YÖKkararıyla kamu görevinden çıkarma yapılabilecek. Mahalli idareler personeli ise, valinin başkanlığında toplanan vali tarafından belirlenen kurulun teklifi üzerine İçişleri Bakanı’nın onayı ile kamu görevinden çıkarılabilecek. Bir bakanlığa bağlı ilgili veya ilişkili olmayan diğer kurumlarda işçi dahil her türlü kadro, pozisyon ve statüde istihdam edilen personel de birim amirinin teklifi ve atamaya yetkili amirinin onayıyla kamu görevinden çıkarılacak.

- Yargı mensupları açısından ise, yine 3 yıl boyunca Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında AYM Genel Kurulu’nun salt çoğunluğu, Yargıtay daire başkanı ve üyeleri hakkında Yargıtay 1. Başkanlık Kurulunca, Danıştay Daire Başkanı ve üyeleri hakkında Danıştay Başkanlık Kurulu’nca, hakim ve savcılar hakkında Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Kurulu’nca, askeri hakimler hakkında Milli Savunma Bakanı’nın başkanlığında bakan tarafından 1. sınıf askeri hakimler arasından seçilecek iki askeri hakimden oluşan komisyonca, Sayıştay meslek mensupları hakkında Sayıştay Başkanı’nın başkanlığında oluşturulacak komisyonca görevden uzaklaştırma veya meslekten çıkarma kararı verilebilecek.

- Bu şekilde görevden uzaklaştırılan veya görevlerine son verilenlerin silah ruhsatları ve pasaportları iptal edilecek. Oturdukları kamu konutları veya vakıf lojmanlarından 15 gün içinde tahliyeleri gerçekleştirilecek. Askeri personel ve Emniyet Genel Müdürlüğü’nden çıkarılanların mahkeme kararı aranmaksızın karar tarihinden geçerli olmak üzere rütbe ve memuriyetleri geri alınacak. Bu kişiler yeniden kamu görevine kabul edilmeyecek. Ayrıca silah ruhsatları, gemi adamlığına ilişkin belgeleri, pilot lisansları da iptal edilecek. 

- Terör suçları bakımından yürütülen soruşturma ve kovuşturmalar kapsamında 3 yıl daha süreyle Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu kayyım olarak görev yapmaya devam edecek.

3 YIL SÜREYLE EK GÖZALTI

- Teklifin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl süreyle, devletin güvenliğine yönelik suçlar ile terörle mücadele kanunu kapsamında giren suçlar ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hakim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren 48 saati, toplu işlenen suçlarda 4 günü geçemeyecek. Ancak delillerin toplanmasındaki güçlük veya dosyanın kapsamlı olması nedeniyle bu süreler, belirtilen sürelere bağlı kalmak şartıyla en fazla iki defa uzatılabilecek. Gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin karar, cumhuriyet savcısının istemi üzerine yakalanan kişi dinlenilmek suretiye hakim tarafından verilecek. Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınmasına ihtiyaç duyulursa, bu işlem Cumhuriyet Savcısı veya Cumhuriyet savcısının yazılı emri üzerine kolluk tarafından yapılabilecek. İlgili maddenin gerekçesinde İngiltere örneği verilerek, bu ülkede bazı suçlar yönünden 48 saatlik gözaltı süresinden sonra hakim kararıyla 7 günlük uzatma süreleri bulunduğu, bu sürenin toplamda 14 güne kadar uzatılabildiği belirtildi.

TAZMİNAT TALEBİNDE BULUNAMAYACAK

- Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu kararıyla görevine iade edilenlere, kamu görevinden çıkarılma tarihlerini takip eden ay başından göreve başladıkları tarihe kadar geçen süreye tekabül eden mali ve sosyal hakları ödenecek. Bu kişiler kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamayacak. 

VALİLERİN YETKİLERİ GENİŞLETİLİYOR

- Valiler, kamu düzeni veya güvenliğinin olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulacağına ilişkin ciddi belirtilerin bulunduğu hallerde 15 günü geçmemek üzere, ildeki girişi ve çıkışı sınırlayabilecek. Belli yerlerde veya saatlerde kişilerin toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleyip, kısıtlayabilecek ve ruhsatlı da olsa her çeşit silah ve merminin taşınması ve naklini yasaklayabilecek.