Sizleri bugün Ergenekon’dan biraz arındırıp Washington’a götüreceğim. Yer Pew Araştırma Merkezi. ABD-İslam dünyası ilişkileri üzerine yakında tamamladığı geniş kapsamlı bir araştırmayla karşımızda kuruluş. 25 ülkeyi kapsayan araştırmada 27 bin kişinin katılımıyla yeni Amerikan yönetiminin İslam dünyası üzerindeki tesiri ve ikincinin birinciden beklentileri araştırılmış. Nüfusunun çoğunluğu müslüman olan ülkelerde Bush dönemine nazaran ABD’ye bakışta genel olarak bir iyileşme dikkati çekmekte. Öncekinde anti-Amerikanizmin had safhada olduğu ülkelerde dahi ikincisinde bu tutum yerini bir miktar optimizme bırakmış. Bush öncesi döneme dönülmüş denemese de düzelme var. Özellikle Endonezya, önce ve sonrasının mukayesesinde en büyük uçurumu temsil eden ülkelerden biri. Bush dönemini temsil eden negatif duruş, Obama’nın bu ülkeye olan kişisel bağları sebebiyle olsa gerek tam tersine bu sefer de olumlulukta “tavan” yapmakta. 2003 senesi itibariyle Amerikan yandaşlığı % 15’lerdeyken 2008 itibariyle bu oran % 63’e çıkmış. Endonezya’yı araştırmada öne çıkartan bir diğer duruşu da terörle mücadele kavramıyla alakalı. Bu konu ABD dostu olan Avrupa ülkelerinde dahi Bush döneminin ileriki yıllarında sorunlu hale gelmiş, Amerika’nın bu ülkelerle arasına kara kedi gibi girmişti. Ancak bu araştırmadan anlaşılıyor ki Obama yönetimi terörle mücadele konusunda eski dostlarını ikna etmiş ve onların son yıllarda eksilen desteklerini tekrar kazanmaya başlamış. Endonezya da Batı Avrupa ülkelerinin yanında ABD’ye bu alanda destek veren tek müslüman ülke olarak yerini almış. Bunda hiç şüphesiz Endonezya’nın dahili sorunlarının, iç siyasetteki din-laik çekişmelerinin ve ülkede gerçekleşen terör eylemlerinin önemli bir yeri var.
Pew, iyiye doğru tavır değişikliğinin bazı Müslüman ülkelere has bir durum olmadığına da dikkat çekiyor, Latin Amerika, Afrika ve Asya kıtalarında da olumluluk eskiye nazaran artmış gözüküyor. Bu global araştırmanın 2009 itibariyle en yüksek değerini Kenya % 90 oranla temsil ediyor, bakıyoruz bu ülkede Bush döneminde de Amerikanizm son derece yüksek oranlarda. Bunda bölgede işveren yabancı kuruluşların tesiri olduğu düşünülebilir. Kanımca Kenyalılar uluslararası siyaseti dahili siyasetin bir parçası olarak değerlendirmişler verdikleri cevaplarda. Kenya’yı sıralamada % 79’la Nijerya ve % 78’le Güney Kore takip ediyor. Kenya için geçerli olan sebepler Nijerya için de etkin olmuş olabilir. Üçüncüsüyse Kuzey’ine karşı tavır alan Bush’un desteklenmesi olarak değerlendirilebilir.
Ancak Ortadoğu’da fazla bir değişiklik olduğu söylenemez. İsrail hariç! Evet Ürdün ve Mısır gibi ülkelerde Amerika lehine olumluya doğru bir kıpırdanma yok değil, ancak genel kızgınlık ve Pew’un ifadesiyle düşmanlık devam etmekte. Burada Türkiye, Filistin toprakları ve Pakistan’ı örnek göstermekte merkez. Türkiye, 1999-2009 on yıllık zaman dilimini konu alan bu araştırmada üçüncü en düşük Amerikan yanlılığı oranıyla dikkat çekiyor. 25 ülkenin tamamı arasında Ürdün 2003 yılı itibariyle % 1 ABD yanlılığı sergiliyor. Bunu aynı sene için % 13’le Pakistan ve % 15’le Türkiye takip ediyor. 2007 yılına baktığımızdaysa Türkiye’deki Amerikan yanlılığının % 9’la taban yaptığına şahit oluyoruz. 1999 itibariyle ülkemizde % 52 olan ABD taraftarlığı bugün için % 14’lerde seyrediyor. İlginçtir, bu oran 25 ülke arasındaki en düşük oran! Filistin topraklarında ve Pakistan’da “bile” sırasıyla % 15 ve % 16 ile daha yüksek rakamlarla karşı karşıyayız. Demek ki Obama hükümetinin Türkiye gözündeki durumunu düzeltmesi için epeyi bir çaba harcaması gerekecek. Türkiye’nin herhangi bir Ortadoğu veya Müslüman ülke olmadığı gerçeğini de göz önüne alırsak yani her zaman NATO’nun tek müslüman üyesi olarak işaret edilen, İsrail dostu ülke sıfatıyla Batı tarafından alkışlanan bir konumda olması da dikkate alınırsa, Türkiye’deki itibarın geri kazanılması için harcanması gereken çabaların kritikliği daha da açıkça anlaşılıyor. Burada ABD’nin eskiden olduğunun aksine halktan yana tavır sergilemesi önemli olacaktır hiç şüphesiz. Janus-yüzlü politikaların artık inandırıcı olmadığı, sağ gösterip sol vurmanın fayda sağlamadığı, hem nalına hem mıhına duruşların sadece sahiplerine zarar verdiği artık aşikar. Onun içindir ki ABD eğer, gerçekten samimi olarak Türkiye insanı gözünde yükselmek isteyecek, o zaman hem demokrasimize övgüler yağdırıp sonra da darbe girişimlerine -eskiden olduğu gibi- sessiz kalmayacak. Veya Türkiye’de bir insan hakkı ihlali oldu, önce bakayım kim kime ne yaptı, ona göre ya tavır alır ya da arkamı döner görmezlikten gelirim, demeyecek. Zira bu tür tavırları kimse yutmuyor artık. Ne Türkiye’de ne de başka bir ülkede! İsrail’e gelince: Bush döneminde son derece favori olan ABD, Obama’nın gelişiyle nisbeten gözden düşmüş. İsrail, diyor Pew, araştırmanın yapıldığı 25 ülkeden ABD’ye bakışın değil düzelmek, gerilediği “tek ülke” olarak duruyor karşımızda.
ABD’nin multilateral aksiyonu yani bir işe kalkışırken diğer ülkelerin fikrine başvurup onları da dikkate alıp almayacağı, konsensüs arayışı içine girip girmeyeceği konularında çok fazla ümitvar değil dünya ülkeleri.
Almanya, Hindistan, İsrail, Kenya, Nijerya, Çin ve Brezilya dışındaki ülkeler Amerika’nın dış politikasını belirlerken kendi ülkelerini kaale almadığına inanıyorlar. İsrail şaşırtmıyor burada. Nasıl şaşırtsın ki. Amerikan Kongresi’ne biz sahibiz gibi kibir dolu ifadeler yine bu ülkenin ileri gelenlerinde çıkmıyor mu zaten. ABD dış politikasının tamamını İsrail eksenli hazırlar deselerdi de şaşırmazdık hiç. Genel bir fikir birliği de ABD’nin ülkeler üzerindeki tesiriyle alakalı gelişmiş. Hindistan ve Kenya istisnaları dışında araştırmaya katılanların çoğunluğu ABD’nin kendi ülkelerini siyaseti üzerinde varlığını hissettirdiğini ve bunun ölümsüz olduğunu düşünüyorlar. İstisnalar ise Amerikan tesirinin kendi insanları için olumlu sonuçlar doğurduğu kanısındalar.
Görüldüğü üzre nereden baktığınıza bağlı olarak farklı yorumlar yapabileceğiniz bir araştırmayla daha karşı karşıyayız.