Bu sütunlarda yayınlanan bir yazımızda, “Yargı, muhakemesini kaybetti” demiştik...
Halk dilinde “mahkeme”ye dönüşmüş olan “muhakeme”yi 1940’larda “yargı”yla değiştirdik.
“Muhakeme”, “çeşitli görüşleri, ihtimalleri ve hâlleri göz önüne alarak hüküm verme” demekti; “düşünme, anlama” demekti...
“Yargı”nın zihnimizde öyle bir arka planı veya çağrışımı yoktu. Esasen halkın zihninde böyle bir kelime yoktu.
Kelimelerle oynayan, anlamlarla oynuyor demektir!
Yargı “yarmak” mastarından mı?
Yoksa, 16. asırda yaşamış Deşişi Mehmed Efendi’nin farsçadan türkçeye sözlüğünde belirttiği gibi mi: “Harezm dilinde dava ve kaziyye derler ki kavm ortasında vaki olur. Ol husumeti fasl eden kimesneye yargucu derler.”
Batı sahasında hazırlanmış ve Mısır beylerbeyine armağan edilmiş Deşişi’nin sözlüğü, Osmanlı türkçesinde kullanılmayan bir kelime ile ilgili güzel bir açıklama ihtiva ediyor. Dolaşımda olmayan bu kelimeyi ancak, 19. asrın sonunda Ahmed Vefik Paşa’nın Lehçe-i Osmani’sinde buluyoruz. O da “fasıl, dava, kat-ı hüküm” olarak açıklıyor.
İşte herkesin anlamı üzerinde mutabık olduğu bir kelimeyi kullanımda, yürürlükte olmayan, kökü konusunda yerleşik bilgi ve kanaat bulunmayan bir kelime ile değiştiriyorsunuz.
Maksat öz-türkçe olsun diye!
Yoksa maksat başka mı?
Millet mahkemeden “muhakeme” bekliyor! Adalet umuyor!
Böyle bir beklenti olmasın diye mi “yargı” denildi acaba?
Muhakeme etmek “fikir yürütmek, düşünmek” demektir. “Yargılamak” aynı anlama gelir mi? İsteyen TDK’nun sözlüğüne baksın; böyle bir anlamı yok!
Yargıdaki muhakeme probleminin, biraz da dil değişikliği ile ilgisi yok mu?
Yargı kurumundan “yargı” bekliyoruz.
Mahkemeden “muhakeme”! İkisi aynı mı?
Şimdi yüksek yargıçlar ne yapacaklar?
Yargılama mı, muhakeme mi?
Muhakeme yaparlarsa, doğru sonuca ulaşırlar.
Yargılarlarsa, varacakları yer, Türkiye’yi allak bullak etmektir; dengeleri yıkmaktır.
Sistem allak bullak olursa ne olur?
Yeniden kurulur. Hem de daha köklü değişiklikler yapılarak!
Belki de yüksek yargıçlarımız böyle bir sonuca ulaşmamızı istiyorlar!