Yükseköğretimde bina-çatı
A- Temel taşları
B- Üniversite yönetimi
C- Denetim
A- Temel taşları
Anlattığımız prensipler ve anlayış çerçevesinde, yükseköğretimde ileri bir yönetim modeli oluşturmak üzere “bina-çatı”yı oluşturan temel taşları:
1) Yükseköğretim Yönetimi Araştırma Enstitüsü (YYAE)
2) YÖK (ya da adı başka bir şey)
3) Üniversite Sosyal Konseyi (ÜSK)
4) Yükseköğretim Merkez Sosyal Konseyi (YMSK)
5) Yükseköğretim Yüksek Disiplin Kurulu (YYDK)
1) Yükseköğretim Yönetimi Araştırma Enstitüsü (YYAE)
Gereği:
- Toplumun ihtiyaçlarının ve yaşam biçimlerinin her gün değiştiği günümüz dünyasında, görevi gereği, topluma önderlik etmesi gereken üniversiteler, buna uygun olarak yönetim modellerini sürekli yenilemek ve geliştirmek durumundadırlar.
- Oysa ülkemizde, çoğu zaman teknik bir konu olarak değil de siyasi bir sorun olarak gündeme getirilen ve uzman olan ya da olmayan birkaç kişi veya küçük gruplar tarafından yürütülen üniversite yönetimi ile ilgili çalışmalar; devamlılıktan yoksun olmakta, dolayısıyla bir birikimi, ihtisaslaşmayı, kurumsallaşmayı tesis edememektedir.
- Bu durum işin özü ile yani akademik anlayışla bağdaşmaz. Bu sebeple, öncelikle yapılması gereken şey; bu çalışmaları, devamlılığı olan uzmanlaşmış bir kurum eliyle yürütmektir.
Kuruluşu:
- Cumhurbaşkanlığı’na bağlı olarak yükseköğretimdeki yapılanma ve yönetim modellerini araştırmak ve geliştirmek üzere Yükseköğretim Yönetimi Araştırma Enstitüsü (YYAE) kurulur.
Görevi:
- Akademik anlayış “bir reform yapalım bu işi kökünden halledelim” felsefesiyle bağdaşmaz. Çünkü bilim “yeni”ye taliptir ve öğrenilen, karşılaşılan, araştırılan, bulunan her şey yeni bir “düşünceyi, yöntemi, olayı” ortaya koyar.
- Bu yeni süreç ise ancak, “yeninin doğasına uygun” yeni bir felsefeyle yorumlanabilir, yönetilebilir, yürütülebilir. İşte, YYAE’nin yapacağı iş budur.
2) YÖK ya da adı başka bir şey...
Gereği:
- Altyapı, öğretim elemanı ve akademik hayatın yeşerebileceği-yaşayabileceği sosyal çevre olarak hiç de uygun olmayan il-ilçelerde bile yükseköğretim kurumlarının açıldığı, dolayısıyla, üniversite sayısının hızla arttığı günümüz Türkiye’sinde; yükseköğretimi derleyip toparlayacak bir üst kurumun gerekliliği yadsınamaz bir gerçektir.
- YÖK’ün çeyrek yüzyıldır yaptığı yanlışlar, ortaya koyduğu yetersizlikler ya da adı anıldığında oluşturduğu olumsuz çağrışımlar, böyle bir gereksinimi ortadan kaldırmaz.
Kuruluşu:
- Cumhurbaşkanı’nın seçeceği akademisyenler (emekli olmuş ya da çalışmakta olan), üniversitelerde bilim alanlarından seçilerek gelen öğretim üyeleri, Başbakanlık, MEB, Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kültür Bakanlığı ile TÜBİTAK, TÜBA, TAEK gibi kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşan, kamu tüzel kişiliğine haiz bir kurumdur.
- Kurul, başkanlık için hükümetten gelen üyeler dışındaki öğretim üyeleri arasından üç kişiyi seçer. Cumhurbaşkanı da bunlardan birini YÖK Başkanı olarak atar. Diğer iki üye başkan vekili olur. Başkan ve üyelerin görev süresi dört yıldır, daimi statüde görev yaparlar ve bir defadan fazla seçilebilirler. Başkan ve Kurul üyeleri nitelikli çoğunlukla başkan veya vekillerinin görevden alınmasını Cumhurbaşkanına teklif edebilir.
Görevi:
- Üniversiteler arasında işbirliği ve yardımlaşmayı teşvik ederek koordinasyonu sağlamak, yeni kurulan üniversitelere yardımcı olmak.
- Yüksekokul, fakülte ve üniversite açılması, bölünmesi, birleştirilmesi ve kapatılması konularında hükümete görüş bildirmek.
- Amaç, ülkenin bilim politikaları doğrultusunda hedef ve strateji belirlemede üniversitelere yardımcı olmak ve bu konularda gösterdikleri performansı izlemek, değerlendirmek.
- İç ve dış akreditasyon kurumlarıyla işbirliği yaparak, ülke genelindeki yükseköğretim kurumlarını Avrupa Birliği standartlarına yükseltmek konusunda çalışmalar yapmak.
- Evrensel bilimin gereklerine uygun olarak akademik nitelikteki ölçütleri saptamak ve bu bağlamda; yükseköğretim kurumlarında yürütülmekte olan eğitim-öğretim, akademik unvanlarda yükselme vb. işlemleri izlemek, değerlendirmek.
- Yükseköğretim kurumlarına yapılacak genel bütçe yardımlarının esaslarını belirlemek ve bu esaslar çerçevesinde gösterdikleri performansa göre yapılacak yardımı tespit ederek hazırlanan dosyaları hükümete sunmak.
- Yükseköğretimin önündeki yığılmaları önleyici tedbirler almak. Bu amaçla;
. Hükümet ve MEB ile işbirliğine giderek mesleki eğitimin öne çıkarılması, mesleki liselerdeki programların geliştirilmesi ve lisans öğretimine devamlarının kolaylaştırılması hususlarında çalışmalar yapmak.
. Üniversiteleri kontenjan artırmaya ve ikinci eğitime özendirmek.
- Üniversiteleri; ihtisaslaşmaya, mezunlarının sektörde iş bulma şansı yüksek olan butik üniversite şekline dönüştürmeye ve geniş kitlelere ucuz eğitim olanakları sağlayacak uzaktan eğitim sistemleri oluşturmaya yönlendirmek ve desteklemek.
- Dekan ve yüksekokul müdürlüğü için seçilerek gelen iki adaydan birini atanmak üzere cumhurbaşkanına sunmak.
- Rektörler, dekanlar ve yüksekokul müdürleri hakkında disiplin soruşturması gerektiren halleri bir dosya halinde Yükseköğretim Yüksek Disiplin Kurulu’na (YYDK) sunmak.
- Bilim alanlarından seçilerek gelen üyelerinden “Etik Kurul” oluşturmak.
- Ülke çapında bilim politikalarının oluşturulmasına katkı sağlamak.
- Her yıl, tüm yükseköğretim hakkında bir “genel durum değerlendirmesi” yapmak ve hazırlanan dosyaları Cumhurbaşkanı, hükümet ve (genel hatlarıyla) kamuoyuna sunmak.
Kısmetse, haftaya bu konuya devam edeceğiz.