Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "Krizi büyük bir stres testi olarak düşünmek lazım. Bu testten Türkiye çok başarılı çıkmıştır" diyor.
Şimşek bu sözleriyle Avrupa'ya ikinci dalgası vuran küresel ekonomik krizi Türkiye'nin çok az hasarla atlatmasını kastediyorsa, hak verebiliriz. Ama bu saptamadan,
"Stres testi"nin sonuçlarına güvenilebileceği sonucunu çıkaramayız. O çıkarsa bile biz paylaşmayız. "Stres testi", malum, bankaların kriz şoklarına dayanıklılıklarını ölçmek için yapılıyor. Bankaların öz sermayelerinin nereye kadar yeterli olduğu hesaplanıyor. Yetersizlerden nakit sermaye artışı yapmaları, kasalarına taze kaynak aktarmaları isteniyor. "Stres testi" krizin patlak verdiği 2008'den bu yana Amerikan bankacılık sistemi için uygulandı, AB üyesi ülkelerin bankaları için denendi.
ABD'de 19 bankayı kapsayan sınavı bir yana bırakıyoruz; AB üyesi ülkelerde, bankacılık sisteminin yüzde 65'ini temsil eden belli başlı bankalar için geçen Temmuz'da uygulanan testi mercek altına almak istiyoruz.
O testte 20 ülkeden seçilen 91 banka sınavdan geçirildi. Bu 91 bankadan sadece 7'si kötü not aldı: 5 İspanyol, 1 Alman ve 1 Yunan bankası.
"Stres testi"ne İrlanda'dan da iki banka girdi: "Allied Irish Banks" ve "Bank of Ireland". Testte başarı kriteri şöyleydi: 2011 sonuna kadar yüzde 6'nın üstünde ödeyebilirlik, yani yeterlilik rasyosuna sahip olmak. İki İrlanda bankasından ilki yüzde 6.5, diğeri ise yüzde 7.6 gibi oldukça yüksek rasyolarla sınavı alınlarının akıyla atlattılar.
Ama şimdi ikisi de fiilen batık durumda. İkisi de devlet desteğine muhtaç. Devlet de AB (Avrupa Birliği), AMB (Avrupa Merkez Bankası) ve IMF (Uluslararası Para Fonu) yardımına muhtaç olduğuna göre, iki banka da ancak dışarıdan sağlanacak kaynakla yüzdürülebilecek.
Ve elbette kamu denetimine geçecek: "Allied Irish Banks" sermayesinde halen yüzde 18 olan kamu payı yüzde 90'ın üstüne, kim bilir belki de yüzde 100'e çıkacak, "Bank of Ireland" sermayesindeki kamu payı da yüzde 34'ten yüzde 50'nin üstüne yükselecek. Böylece ikisi de fiilen devletleştirilmiş olacak.
Zaten İrlanda'nın krize sürüklenmesine, bütçe açığının gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 32'sine ulaşmasına da bankacılık sistemi (Topu topu 5 banka) yol açtı. Yoksa, İrlanda'nın kamu hesapları ve dengeleri son derece sağlıklıydı; örneğin önümüzdeki yıl ortasına kadar zerrece likidite sorunu yoktu.
AB Komisyonu şimdi Avrupa bankalarının önümüzdeki yıl bir kez daha "Stres testi" nden geçirilmelerine karar verdi. Hayırlı olsun. Bakalım o tarihe kadar daha hangi ülkeler krizin pençesine düşmüş olacak?
Ve bu ülkelerin kim bilir kaçında krizi tetikleyen, geçen Temmuz'daki "Stres testi"nden başarıyla çıkmış bankalar olacak?
Mehmet Şimşek'le başladık, onunla bitirelim: Evet, Türkiye küresel krizden kimine göre az hasarla, kimine göre de güçlenerek çıktı. Ama küresel krizi "Stres testi"ne benzetmek, yanıltıcı sonuçlara, sanal memnuniyetlere götürebilir. Tıpkı İrlanda'da olduğu gibi...