Seçimden sonra neden bir zam yağmuru olacak “söylenti”si var? Bu beklentinin en büyük nedeni son günlerin en öne çıkan nedenlerinden biri olan cari açığımız. Cari açık nedir? Özetin özeti bir açıklama ile, bir ülkenin döviz giderlerinin döviz gelirlerinden fazla olması durumudur. Bu durum belli bir süre sürdürülebilir olsa da kontrol altına alınamaz noktaya geldiğinde süt liman olan finansal piyasalar birden alt üst olabilir.

Şimdi bizdeki durum da bu aşamada. Kontrol altına almakta zorlanır hale geldiğimiz bu konunun “sorun” olduğu ekonomi yönetimimiz tarafından kabul edildi ve öncelikli konu haline geldi. Cari açığı azaltmak için yapılacak en basit şey ise döviz gelirlerimizi arttırırken döviz giderlerimizi azaltmak. Gelirleri arttırmak tabi ki istenilen bir çözüm, en sancısız olan çıkış yolu, ancak bunu kısa vadede sağlayabilmek çok güç olabilir. Daha kısa vadede çözüm sağlayacak ve durumu kontrol altına almaya yardımcı olabilecek diğer yol ise ülkenin döviz giderlerini mümkün olduğunca kısmak. Bu durumda yapılacak şey ise yurt içindeki özellikle ithalata dayalı tüketimi dizginlemek. Böylece daha az döviz harcayacağız, döviz gelirlerimiz artarken oluşacak bu durum cari açığı nihayet kontrol altına almamıza yardımcı olacak.

İthalata dayalı tüketimi dizginleyebilmek için yapılacak şey çok açık. Birçok ithal mala dolaylı ya da doğrudan vergi gelecek. Seçimden sonra A’dan Z’ye her şeye zam gelecek, her şeyin vergisi artacak beklentisi yanlış. Ancak yurt dışından satın alınarak ülkemize getirilen yani ithal edilen çoğu şeye zam geleceğini söylemek mümkün. En başta en çok para harcadığımız şey enerji ürünleri. Petrol ürünlerinin fiyatlarının olağandan daha hızlı artması beklenilen bir durum. Petrol ürünlerine yapılacak zamlarla yurt dışına en çok döviz ödediğimiz bu ürünün kullanımı azalabilir, hem de daha az tüketim olduğu halde daha yüksek tutarda vergi toplanabilir. En kolay vergi akaryakıttan toplanıyor, son tüketicinin pompaya ödediği 100 TL’nin ortalama 65 TL’si vergi olarak maliyeye gidiyor…

İthal mallardaki vergi artışı nihai mallardan ziyade ara mallarına hammaddelere makinelere gelecek beklentisi zaten piyasa tarafından bilinen bir gerçekti. İmkânı olan işletmeler ihtiyaç duyabileceği ithal makinelerin hammaddelerin ara malların tedariki için tüm imkânlarını kullanarak bunları temin etmeye çalıştılar. Bakanlar kurulunda bekleyen tebliğde özellikle Uzakdoğu’dan ithal edilecek tekstil ürünlerine hatırı sayılır bir vergi artışı getirileceği de biliniyor.

Maliye bakanı seçimlerden sonra her ne kadar vergi artışı ve zam olmayacağını söylese de piyasa çoktan tedbirini alıp elinden geldiği kadar erken ithalatını yaptı. Son tüketicinin ise bu durumda yapabileceği pek bir şey yok. Elektrik, benzin, doğalgaz, ithal araçlar başta olmak üzere pek çok kalemde seçim sonrası fiyatların artması hiçbirimize sürpriz olmayacak...