Bir adı da "Ebedi Şehir" olan Roma, iki trajedinin utancını ebediyete kadar taşıyacak: Antik Çağ'da Jul Sezar'ın öldürülmesi (M.Ö. 15 Mart 44), Modern Çağ'da Aldo Moro'nun öldürülmesi (9 Mayıs 1978).
Geçen hafta bu ikinci trajedinin son yakın tanıklarından biri sessizce öldü ve sessiz sedasız toprağa verildi: Oscar Luigi Scalfaro.
Hıristiyan Demokrat Parti lideri Aldo Moro'nun "Kızıl Tugaylar" tarafından 16 Mart 1978'de kaçırılıp 55 gün sonra öldürülmesi sırasında, partinin kurmay ekibinde yer alıyordu. Ve "Kurşun Yıllar" denilen o "Düşük yoğunluklu iç savaş" döneminin başta "Gladio" olmak üzere birçok sırrını belleğinin derinliklerinde saklıyordu.
Gel zaman git zaman, Oscar Luigi Scalfaro, ikbal ya da iktidar merdiveninin basamaklarını çıka çıka zirveye ulaştı: Eğitim ve Gençlik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, İtalya Meclisi Başkanlığı ve Cumhurbaşkanlığı.
28 Mayıs 1992'de başlayıp 15 Mayıs 1999'da noktalanan cumhurbaşkanlığı döneminde de İtalya tarihinin en büyük siyasi depreminin bir numaralı tanığı oldu: Hayatını adadığı Hıristiyan Demokrat Parti başta olmak üzere tüm siyasal partilerin çökmesini, silinip gitmesini, siyasetin yeniden yapılanmasını en tepeden izledi.
Bu siyasal depremi, "Temiz Eller" operasyonu tetikledi; hatırladınız mı?
Peki, o operasyon nasıl başladı; hatırlıyor musunuz? Birkaç paragrafla özetleyeyim.
***

"Tangentopoli", dilimize "Şehirde rüşvet" diye çevrilebilir. 1970'lerden 1990'lara kadar İtalyan siyasal hayatını çürüten rüşvet sisteminin adı bu. Tüm partiler, tüm partilerin yönetim kadroları ve tüm partilerden seçilmiş belediye başkanları, küçük-büyük ayırımı yapmadan tüm kamu ihalelerinde ve hizmetlerinde rüşvet alıyorlardı. Herkes biliyordu bu gerçeği ama 20 yıl boyunca hiçbir savcı hiçbir delile ulaşamadı.
Derken... 17 Şubat 1992'de Milano'da yaşlılara yurt ve sağlık hizmeti veren bir derneğin kapısında mavi renkli bir araba durdu. Antonio Di Pietro adında bir savcı indi araçtan ve doğruca dernek merkezine yöneldi. Derneğin başkanlığını Milano belediye başkanlığına oynayan, İtalyan Sosyalist Parti'nin ağır toplarından Mario Chiesa yürütüyordu.
Savcının zamanlaması kusursuzdu; odaya daldığında Chiesa küçük bir müteahhit olan Luca Magni'den aldığı 7 milyon liret tutarındaki rüşveti cebine atıyordu. Luca Magni, 140 milyon liretlik bir kamu ihalesini kazanmış, işe aracılık eden Chiesa bedelin yüzde 10'unun, yani 14 milyon liretin kendisine komisyon olarak ödenmesini şart koşmuştu. Di Pietro odasına daldığında savcılığın cebine bir mikrofon yerleştirdiği Magni, Chiesa'ya rüşvetin ikinci taksiti olan 7 milyon lireti uzatıyordu. Chiesa hemen para demetiyle tuvalete koşup, suç delilini yok etmeye çalıştı ama başaramadı. Di Pietro da, önceden çıkarttığı tutuklama kararının belgesini uzatıverdi.
Rüşvet ödemekten bıkan bir küçük müteahhidin ihbarı, İtalya'yı İkinci Dünya Savaşı sonrasından bu yana yöneten siyasal sistemin ve tüm aktörlerinin sonunu getirdi. Çünkü Antonio Di Pietro ve savcı arkadaşları sistemin nasıl çürüdüğünü siyasetçilerin-bürokratların-işadamlarının nasıl bir şeytan üçgeni kurduklarını belgeleriyle ortaya çıkardılar.
***

İşte "Temiz Eller" operasyonunun yol açtığı bu deprem Oscar Luigi Scalfaro'nun cumhurbaşkanlığı sırasında meydana geldi.
Aldo Moro'nun Hıristiyan Demokrat Parti'deki arkadaşları tarafından kaderine terk edilip adım adım ölüme götürülmesini geceleri kâbuslarında tekrar tekrar yaşayan Scalfaro, cumhurbaşkanlığı görevine de iki trajediyle başladı.
İlki, koltuğa oturmasından sadece 5 gün önce, 23 Mayıs 1992'de, mafyayla mücadele eden yargıç Giovanni Falcone'un "Corleonesi" mafya ailesinin şefi Toto Riina tarafından öldürülmesi.
İkincisi, koltuğa oturmasından sadece 52 gün sonra, 19 Temmuz 1992'de, mafyayla mücadele eden savcı Paolo Borsellino ve 5 korumasının mafya tarafından öldürülmesi...
***

Cumhurbaşkanlığı görevi sona erdikten sonra "Yaşam boyu senatör" olan Scalfaro, 29 Ocak 2012'de, 93 yaşında dünyaya veda etti ve sessizce toprağa verildi.
Scalfaro, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra İtalya'daki sistemi yeniden biçimlendiren Kurucu Meclis üyeliğiyle başlayan 66 yıllık siyasal yaşamında bir Latin özdeyişini kendine rehber edindi: "Amicus Plato, sed magis amica veritas". Yani, "Platon benim için değerlidir ama gerçek çok daha değerlidir."
Ne var ki, bildiği gerçekleri kendisiyle birlikte toprağın altına götürdü...