Dün Ali Babacan Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) ile ilgili önemli bazı açıklamalar yaptı. BES’te neler oluyor diyerek konuyu iyi bilen bir isim ile, Kerim Barkın Yüksel ile görüştüm.

BES’te bazı şeyler değişiyor, değişikliğe neden ihtiyaç duyuldu?
Önceden BES’teki teşvik unsuru vergilerdeki indirim şeklindeydi, gelir vergisinde indirim şeklinde bundan faydalanılıyordu. Ancak sadece katılımcıların üçte birinin bu avantajdan faydalanabildiği görüldü. Değişikliğe gidilmesinin altındaki temel neden bu.

Sistemin en önemli avantajı vergi avantajı ama insanların büyük çoğunluğu bundan faydalanamıyordu yani.. Yeni sistemde ne değişiyor peki?
Yeni sistemle, BES'e giren herkes katkılardan istifade edecek. BES'e yatırılan miktar önce Emeklilik Gözetim Merkezine, bu merkez de ilgili kamu kuruluşuna iletecek. Örneğin, sisteme 100 lira koyan vatandaşa, 25 lira da devlet katkı sağlayacak. Bu 25 liralık kısım ayrı hesapta tutulacak. Maksimum devlet katkısı da yıllık brüt asgari ücretin yüzde 25'i ile sınırlı olacak.
Yeni sistemde ev kadınları da doğrudan vergi avantajından faydalanabilecek. Avantajdan faydalanılması için vergi mükellefi olunması şartı da kaldırmış durumda. Eski sistemde ev hanımı katkı payını eşi öderse (eşi vergi mükellefi olduğu için) avantajdan faydalanabiliyordu

Hali hazırda vergi avantajı elde edenler için bir şey değişmiyor gibi?
Önceki sistemde ödenen katkı paylarından hak edilen vergi maaş üzerinden iade ediliyordu. Şimdi maaş hesabına ilave edilmesi değil de ayrı hesapta tutulacak olmasının sisteme olan ilgiliyi pozitif etkilemesi beklenmektedir. Şu andaki uygulamada vergi iadesi alabilecek için katkı payı ödeyen katılımcının ödemelere ait dekontları şirketindeki Muhasebe servisine iletmesi gerekiyor. Vergi iadesinden katılımcıların ortalama %35’i faydalanmaktaydı. Bu yeni yöntem ile katılımcı hiçbir şey yapmadan iadeleri otomatik alarak ayrı bir hesaptan takip edebilecek. BES müşterisi net bir şekilde ne tutarda avantaj elde ettiğini görebilecek. Sağlanan avantaj maksimum tutarda yine aynı, yıllık brüt asgari ücretin %25'i..

Birikimleri istediği zaman çekebilecek mi insanlar?
Kademeli olarak geri çekme hakkı verilecek. Burada amaç vadeyi uzatmak. Devlet katkı payına ilk 3 yıl boyunca dokunmak mümkün değil, 3'üncü yılın sonunda yüzde 15'ini, 6'ıncı yılın sonunda yüzde 30'unu, 10'uncu yılın sonunda yüzde 60'ını alabilirken, ancak emekli olunca bu katkı payının tamamını alınabilecek.

Uygulamada kişi BES’teki birikimini istediği zaman çekebiliyor muydu?
Önceki sistemde katılımcı sistemden erken ayrılmak istediğinde %15 - %10 gibi tüm birikimlerinden stopaja maruz kalıyordu. Artık stopaj ana paraya değil sadece devletin yatırdığı katkı payına ve toplam getiriye uygulanacak.

Bu eskisine göre yatırımcı için daha cazip değil mi?
Evet, artık sistemden erken ayrılmalarda vergi kesintisi ana para ve kar toplamına değil, sadece kar ve vergi avantajına uygulanıyor. Amaç vergi avantajını hak etmek istiyorsan sistemde emekli olana kadar kal. Daha adil bir yöntem.