Borçlarımız, özellikle dış borçlarımız konusu enteresan bir konudur. Biri çıkıp dış borçların katlanarak arttığını, durumun fevkalade kötü olduğunu iddia ederken bir diğeri çıkıp dış borçlar konusunda oldukça iyi durumda olduğumuzu söyleyebilmekte. Hangisi doğru? Kafanızın karışacağını tahmin edebiliyorum ancak söylemek durumundayım, evet her ikisi de doğru. Bu durum tam da körlerin fili tarif etmesi gibi, duruma nereden baktığınızla ilgili.

 

Ülkemizin dış borçları üç ana gruptan oluşuyor. Kamu borcu (devletin borcu), Merkez Bankası’nın borcu ve özel sektörün borcu. Burada en çok sorulan soru özel sektörün dışarıdan aldığı borç neden ülkemizin dış borçları arasında sayılıyor? Aslına bakılırsa bu sadece kağıt üzerinde bu şekilde ifade ediliyor.  Hazine garantili olan kısmı saymaz isek, bu borç tamamen elbette özel sektörün, parayı kim aldı ise onun borcu. Ancak özel sektörün borcunu ödeyememesi halinde bu durum devlet için itibar riski oluşturacağından uluslararası piyasalarda devlet borcu gibi varsayılır.   

 

Dış borçlar konusunda söylenebilecek ilk husus, toplam dış borca değil, dış borcu oluşturan bu üç ana gruba ayrı ayrı bakılması gerektiğidir. Öyle yapalım ve dış borçlarımıza bakalım. Hazine Müsteşarlığı’nın 2002-2012 3.çeyrek dönemi verilerine göre kamunun dış borcu 64 milyar dolardan 101 milyar dolara çıkmış. Aynı dönemde Merkez Bankası ise 22 milyar dolar olan borcunu 8 milyar dolara düşürmüş. Özel sektör ise coşmuş, 43 milyar dolar olan dış borçlarını 217 milyar dolara çıkarmış. Bu üç grubun toplamı ülkemizin toplam dış borcu olarak ifade ediliyor ki bu dönemde 129 milyar dolardan 326 milyar dolara çıkmış bu meblağ. Şimdi bu verilere bakıp sadece kamu borcunu baz alarak diyebilirsiniz ki “10 yılda dış borçlarımız sadece yüzde 57 artmış, durum iyi.” Haklısınız. Yahut, toplam dış borcu baz alarak diyebilirsiniz ki “10 yılda dış borçlarımız yüzde 150’nin üzerinde artmış, korkunç!” Haklısınız…

 

Hepsi bu kadar mı? Hayır, şu da var. Sadece borçlardan bahsettik ancak borcu olanın bir de varlıkları var elbet. 10 bin TL borcum ancak kenarda da 2 bin liram var, bu durumda net borcum 8 bin TL. Demek oluyor ki yukarıdaki rakamlar brüt borçlar idi. Dış borçlar değil sadece, devletin toplam net borç toplamına baktığımızda, devletin finansal varlıklarını, kamu mevduatını borçlarından çıkarırsak bulduğumuz rakam 251 milyar TL. Bu rakam 2002’de 215 milyar TL idi.

 

Borçlar konusunda yorum yapmayacağım. Bu izahattan sonra tabloya bakıp yorumu kendiniz yapabilirsiniz…