Atatürk’ün ölümü ile boşalan Cumhurbaşkanlığı koltuğu için kapalı kapılar arkasında dört isim dolaşıyordu…

İsmet İnönü…

Fevzi Çakmak…

Şükrü Kaya…

Celal Bayar.

İsmet Paşa bir kısım ordu mensuplarının yanı sıra, CHP örgütü destekliydi…

Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak, ordu tarafından hararetle destekleniyor, aday olması halinde seçilmesine muhakkak gözüyle bakılıyordu… Ancak böyle bir sorumluluk almakta pek gönüllü değildi. Çekinceleri vardı: En çok da İsmet Paşa’nın oyununa gelmekten çekiniyordu.

Şükrü Kaya, Atatürk’ün yakın çevresi ile istihbarat teşkilâtına dayanıyor, Celal Bayar ise iş dünyasından destek alıyordu: İş Bankası’ndaki başarısı iş âleminin gözünü doldurmuştu.

Ayrıca İsmet İnönü “devletçi”, Celal Bayar “liberal” olarak tanınıyordu.

Gerisini, dönemin Genelkurmay 2. Başkanı Asım Gündüz’ün notlarından okuyalım…

“Yıl 1938. Yer Genelkurmay Başkanlığı. Atatürk hasta yatağında yatıyor ve gündemde de cumhurbaşkanlığı seçimi var.

“Atatürk’ün ölümü an meselesiydi. Onun yerine kimin cumhurbaşkanı olacağı yazılıyordu. Tartışmalar endişeli bir hal almıştı. Genelkurmay da bir toplantı yaparak, cumhurbaşkanlığı seçiminde ordu olarak takınacağımız tavrı tespit etmiştik…

“Vardığımız sonuç şuydu: Atatürk ölmüştür, ama onun Millet Meclisi vardır. Cumhurbaşkanı seçme yetkisi Millet Meclisine ait bir iştir.

“Bu toplantıyı öğrenen devrin Başbakanı Celal Bayar, koşa koşa Genelkurmay Başkanlığı’na gelmiş ve kararımızı öğrenmek istemişti. Başbakan yanına girince, Mareşal Fevzi Çakmak beni de çağırttı ve ‘Asım Paşa’ dedi, ‘bak Başbakan beyefendi bizim kararımızı bilmek istiyor, olanları anlatın’...

“Anlattım. Başbakan Celal Bayar ferahlamıştı. O, İsmet Paşa’dan çekiniyor ve İsmet Paşa için karar aldığımızı sanıyordu…

“Aradan bir iki gün geçmişti. 1. Ordu komutanı Fahrettin Altay geldi ve: ‘Asım Paşa cumhurbaşkanı kim olacak?’ dedi. Olanları tek tek anlattım ve itiraz etti: ‘Olmaz öyle şey’ dedi, ‘madem ki mareşal kabul etmedi, o zaman İnönü cumhurbaşkanı olmalıdır’ dedi. ‘Neden? Bu karar da nereden çıktı?” (diye sordum). ‘1. Ordu ve tümen komutanları toplandık ve bu kararı aldık’ dedi. ‘Dur dedim, Mareşal’e haber vereyim. Gir içeriye ve derdini anlat’.

“Fahrettin Paşa yanına girince, Mareşal beni de çağırdı: ‘Asım Paşa bak Fahrettin Paşa ne diyor?’

“Vallahi efendim kararımız (seçimi Meclis’e bırakma kararı) demokrasi prensipleri bakımından doğru ve yerindedir. Ancak dünyanın karışık durumu, Nazilerin, faşistlerin ve komünistlerin şahlanmış ihtirasları karşısında Fahrettin Paşa’ya hak vermemek mümkün değil…

“İşte Atatürk’ün ölümünden sonra, İsmet İnönü bu şekilde cumhurbaşkanı olmuştur.”

Bir başka deyişle, Mareşal Çakmak’ın risk almaktan çekinmesi sonucu, ordu, cumhurbaşkanlığını İsmet Paşa’ya armağan etmiştir!

Biz “Varlığım Türk varlığına armağan olsun” diye yıllar boyu “and” içip dururken, asıl büyük armağan İsmet Paşa’ya çıkmıştır.

O da ilk iş olarak Atatürk’ün resmini paradan-puldan ve resmi dairelerden kaldırmıştır.

İsmet Paşa’dan sonraki cumhurbaşkanlarının çoğu yine asker kökenlidir veya bizzat ya da dolaylı olarak ordu tarafından seçilmişlerdir.

Bu bakımdan, cumhurbaşkanının millet tarafından seçilmesi en uygun yoldur. Sayın Başbakan bu yola girmiş gözüküyor. Bakalım, hayırlısı olsun!