O zamanlar teknik olarak ne zaman doğmuş, ne zaman ölmüş bilmesek bile yanımızda her zaman bir veli kul vardır ve bu asırlar öncesinde yaşamış alim, sanki şimdi aramızda yaşıyormuş gibi daima eserleriyle bizim yanımızdadır. Bu mübarek alim İmam Gazali’dir.

İmam-ı Gazali büyük bir İslam alimi, muhteşem bir mutasavvıftır. Asıl adı Ebu Hamid Muhammed olan İmam-ı Gazali Hazretleri Horasan bölgesinde Tus şehrinin Gazale köyünde 1058 yılında doğdu. İslam dünyasında Hüccetü'l-İslam (İslamın ispatlayıcısı) olarak tanınan İmamı Gazalî, Selçuklu döneminde yaşamış, İslama yönelen hücumlara, dine yapılan taarruzlara karşı müdafaalarda bulunmuş, dinin anlaşılması için tartışmaya açılmış olan meselelere çözümler getirmiş bir müceddiddir, dinin yenileyicisidir.

İmamı Gazalî'nin İslam eğitim ve ahlakı üzerinde getirmiş olduğu yenilik, İslamın özünden uzaklaşma yoluna girmiş olan Müslümanları ahlakî eğitime tabi tutmuştur. En mühim eseri olan İhyâu Ulûmi'd-Din, başta iman ve ibadet olmak üzere, ahlak sahasında çok ciddî bir hizmet görmüş, dokuz asırdır tazeliğinden bir şey kaybetmemiştir.

İmam-ı Gazalî'yi halka tanıtan hacımca küçük, fakat tesiri bakımından büyük olan eseri Eyyühe'l-Veled olarak bilinen ve dilimizde Ey Oğul şeklinde bilinen eseridir. 1111 yılında vefat etti.
Eserlerinden bâzıları şunlardır:

İhyâu-Ulûmiddîn, Kimyâ-ı Seâdet, Cevâhir-ül-Kur’ân, Kavâid-ül-Akâid, Kitâb-ül-İktisâd fil Îtikâd, İlcâm-ül-Avâm an İlm il-Kelâm, Mizân-ül-Amel, Dürret-ül-Fâhire, Eyyüh-el-Veled, Kıstâs ül-Müstekîm, Tehâfet-ül-Felâsife, Mekâsıd-ül-Felâsife, El-Munkızu Aniddalâl, El-Fetâvâ, Hülâsât-üt-Tasnîf fit-Tesavvuf. (İlcâm-ül-Avâm, Eyyüh-el-Veled, El-Munkızu Aniddalâl, Durret-ül-Fâhire ve Kimyâ-ı Seâdet kitapları İhlâs A.Ş. tarafından bastırılmıştır.)

İmâm-ı Gazâlî’nin Arapça olan İhyâu Ulûmiddîn kitabı bazen dört, bazen beş ciltl halinde defalarca basılmıştır. 1974’te İstanbul’da dört cilt halinde Türkçe olarak basılmıştır. Bir cilt olan Farsça Kimyâ-ı Seâdet kitabı da, 1955’te Tahran’da, 1977’de İstanbul’da basılmıştır. Türkçeye de tercüme edilmiştir.
Büyük hadis âlimi Hâfız Zeynüddîn Ebü’l-Fadl Abdurrahmân el-Irakî, 1353 yılında İhyâ’daki hadisleri teker teker ele almış, herbirinin kaynak ve senetlerini araştırmış, bulmuş ve bunları 4 ciltlik bir eserinde toplamıştır. Bu gayretli çalışması tam 40 yıl sürmüştür. Bu eserin ismi Tahrîcü Ehâdîs-il-İhyâ’dır. İhya’nın içinde dip notlar halinde basılmıştır.

İmâm-ı Gazâlî hazretlerinin en kıymetli eseri İhyâ’sıdır. Osmanlı âlimlerinden Saffet Efendi “Tasavvufun Zaferi” isimli eserinde, “İmâm-ı Gazâlî’nin İhyâu Ulûmiddîn kitabı öyle kıymetli bir eserdir ki, Kur’ân-ı kerîmin ve Peygamber efendimizin hadislerinin mânâlarını Müslümanlara anlatmak ve Allahü teâlânın kullarına, doğru yolu göstermek, huzûr ve saâdete kavuşturan İslâm ahlâkını öğretmek için, din âlimleri olarak elimizde bundan başka hiçbir kitap bulunmasaydı, yalnız bu kitap kifâyet ederdi” der.
Bizim evimizde küçük bir kitap olarak “Kimyay-ı Saadet” ve “Eyyühel Veled” isimli eseri vardı.

Çocukken onları okumuştum. Sonra merhum babam dört cilt halinde Bedir Yayınlarından çıkan İhya Tercümesini de almıştı. Onu da okumaya çalıştım okul yıllarımda. Yer yer ondan hazırlanarak vaaz ettim. Benim tasavvufu sevmemde bu büyük alimin etkisi büyüktür. Sonra bu muhteşem eseri anadilinden okumak nasip oldu çok şükür. Doyamadığım, tekrar tekrar okumak istediğim klasiklerimizden birisidir.    

Bugünlerde ilmi ayağa düşüren kimi bahtsızlar Gazali’ye aleni hakaret ederken, asla ona bir zarar verememişler, ancak kendi karakterlerini ele vermişlerdir. Bir insan olarak onu eleştirmek başka şey, hakaret etmek elbette başka bir şeydir.