Ana baba bir insan için Allah Teâlâ’dan sonra gelen kıymetli varlıklardır. Var oluşlarının vesilesidir insanlar için ana babalar.

O yüzden onlar hakkında Allah Teâlâ’nın koyduğu kanunlara mutlaka itaat gerekir. Bunun başında da onlara hürmet, sevgi, iyilikle muamele, muhtaç iseler nafakalarını temin ve ziyaret gelir.

Allah Teâlâ’ya hürmet ile ana babaya hürmet yan yanadır. Allah Teâlâ’nın rızası da onların rızasına bağlıdır normalde. Ana babaya hizmet, cihattan önceliklidir. Ömrü uzatır, bereketlendirir, saadetine vesiledir. Onların duası peygamber duası gibi kıymetlidir.

Onlara isyan ise büyük günahtır. İnsanın iyiliklerini de yer bitirir. İslam’a açıkça aykırı olan işler müstesna, ki o zaman Allah’tan başka hiç kimse dinlenmez ve itaat edilmez, onları üzmek ve öfkelendirmek isyan sayılır. Aksi de sevaptır. Mesela ana babanın yüzüne sevgi ile bakmak ve tebessüm etmek, ibadet sayılır. Bu davranış kulu cennetin en yüksek derecelerine erdirir. Hiç şüphesiz dedeler ve nineler de ana babalar gibidir.

Eşler, karşılıklı olarak birbirlerini sevip saymalı, dinin ve meşru örfün yüklediği vazifeleri severek minnetsiz yapmalı, hak ve hukuka dikkat etmeli, anlaşmazlıkları şeriatla çözmeli, gereksiz yere ayrılığı asla düşünmemeli, kırgınlığı, kızgınlığı küslüğe çevirmemeli, olmuşsa da çok uzatmamalıdırlar.

Evlatların da ana babalar üzerinde hakları vardır. Ana babalar da evlatlarını sevmeli, iyi bir isim ve terbiye vermeli, ihtiyaçlarını karşılamalı, onları hayata hazırlamalıdır. Onlara İslam’ı ya bizzat öğretmeli, ya da öğrenmelerini temin etmelidir. İbadetlerini, Kur’an okumalarını takip etmeli, Peygamber ve sünneti sevgisiyle onları yetiştirmeye çalışmalıdır. Onlar arasında adil olmalı, yersiz kıskançlıklara, kin, nefret ve düşmanlıklara sebep olan kayırmalardan, farklı davranmalardan kaçınılmalıdır.

Çocuklar da kendi aralarında yaş farkını gözetecekler, büyüklerine baba gibi hürmet edeceklerdir. İçlerinde alim olanların özel bir yeri olmalıdır. O alim, yaşta kendisinden büyük olanlara bile tercih edilmeli, en büyük bilinmelidir. Bu Allah Teala’nın ilme verdiği değer, izzet ve şeref yüzündendir.

Aile deyince amcalar, dayılar, teyzeler, halalar, enişteler, kayınlar da işin içine girerler ister istemez. Onlara karşı da başta ziyaretler olmak üzere sevgi ve saygı çerçevesinde ilişkiler devam ettirilmelidir. Evlilik, düğün, hastalık, ölüm gibi olaylarda unutulmamalı, gereken vazifeler yapılmalıdır. Bir adım daha atarak, komşularımızı da bu çerçeveye sığdırmalıyız.

Bunlar bizim kimliğimizin köşe taşları, şahsiyetimizin ana çizgileridir.