On yedi yaşında bir İmam Hatip öğrencisiyim. Lise birinci sınıftan beri yediğimiz içtiğimiz ayrı gitmeyen en yakın arkadaşımın annesi vefat etti. Bu durum hepimizi etkiledi. Çünkü rahmetli teyzemiz gerçekten iyi bir insandı, sık sık bizleri davet eder evinde ağırlardı.

Bu konuda ben biraz gamsız mıyım bilemiyorum ama altı ay olmasına rağmen arkadaşımın toparlanamamasına bir anlam veremiyorum. Her gün ağlıyor, ders çalışmak istemiyor, hayattan zevk almıyor.

Ona "ölümün herkesin başına gelebilecek bir gerçek olduğunu" anlatıyoruz ama bizi anlayacak durumda değil. Yüzü hiç gülmüyor, biraz teselli etmeye kalksak hemen bizden uzaklaşıp yalnız kalmak istediğini söylüyor. Onun için üzülüyorum ve ona yardımcı olmak istiyorum... Bu konuda neler yapabilirim, ona nasıl yardımcı olabilirim?

Fadime Y.

Duyguların aktarımı önemli
Yaşanan kayıpların ardından yas süreci gelişir ve bu süreci normal görüngüleri içinde atlatabilmek için, kayıbın artık yanımızda olmadığını kabullenmek ve bundan sonraki hayatımızı yeniden inşa etmek gereklidir.

Bu dönem, kişi bir şok sürecinden geçer ve bunu öfke ve depresyon durumları takip edebilir. Kişi kaybettiği yakınının kendisini bırakıp gittiğini düşünerek öfke duyabilir ve sitem edebilir. Ya da, keşke şunu da söyleseydim, şöyle davransaydım türünden yakınmalarıyla vicdanında yaşadığı rahatsızlığını dile getirebilir.

Bu dönem arkadaşınızın duygularını aktarmasına yardımcı olun ve annenin ölümünü kabul etmesi hususunda ona destek sağlayın. Lütfen onun duygularını anlamaya çalışın ve anladığınızı hissettirin.

"Boş ver takma, üzülme, ağlama" türünden nasihatlar vermeyin ve duygusal aktarımlarıyla birlikte kayıp duygusunu yeniden inşa etmesine katkı sağlayın. Bu kritik bir süreçtir ve böyle dönemlerde sosyal destek unsuru önemlidir.

Siz de arkadaşınıza bu desteği sağlayabilir ve onun yeniden hayata tutunması için yardımcı olabilirsiniz. Bu konuda gerekirse arkadaşınızın akrabalarıyla da bağlantı kurarak desteğinizi güçlendirebilirsiniz.

Kızıma zarar mı verdim?
2,5 yaşındaki kızım tuvalet eğitiminde zorlandı ve bu konuda beni çok yordu. İlk günlerde tuvaletini yaptığı bir anda, ablası dalga geçmiş ve ona gülmüş. Kızım bunu o kadar büyüttü ki, ablasına vurmaya ve tepki vermeye başladı. Bir süre sonra da, sessizliğe gömüldü ve küçük her şeyde ağlamaya başladı. Hatta bu olaydan sonra yine eski haline döndü ve tuvaletini altına yapmaya başladı. Böyle yaptığı zamanlarda, onu cezalandırdım, kızdım bağırdım... Ama bunların hiç biri ona fayda vermedi. Şu günlerde kızım iyice içine kapandı, arasıra tuvalete gidiyor bazen de altına yapıyor. Küçük bir şeyde ağlıyor ve odasına çekilip yüzünü kapatıyor. Büyük kızım daha dışadönük bir çocuk olduğundan küçük kızımı anlamakta zorlanıyorum. Ona nasıl davranmam gerektiği konusunda bana tavsiyelerde bulunursanız memnun kalırım. Rukiye Ç.

Çocuğu azarlamayın
Erikson'un özerklik dönemi olarak tanımladığı 2 ya da 2,5 yaş dönemi sancılı bir süreçtir. Bu dönem çocuk, hayatı yeniden tanımakta ve yapıp yapmama, karar verip vermeme noktasında seçim yapmayı öğrenmektedir. Bu anlamda, bazen tuvaletini tutabilir, bazen bırakabilir ya da bazen, oyuncakları tutabilir, ansızın yere atabilir, anneye yaklaşabilir ya da birden uzaklaşabilir. Bütün bunlar onun karar verme davranışını öğrenme aşamasının bir sonucudur. Burada çocuk seçimini yapmakta ve tercihini ortaya koymaktadır. Bu yeni bir durumdur ve çocuk bu yeni duruma adapte olmaya çalışmaktadır. Yani zıtlık duygusu arasında tercih yapmayı, neyi yapıp neyi yapmayacağına karar vermeyi burada öğrenir.

Çocuk bu davranışını geliştirirken, anneden anlayış ve hoş görü bekler. Anne eğer çocuğun bu dönem aldığı karara saygı gösterir ve onu desteklerse, ileride de, içinde yaşadığı toplumun beklentileri arasında tercih hakkını kullanabilir. Yani aslında çocuk bu dönem bir yerde iradesini kullanmayı öğreniyor.

Sizin çocuğunuz da, bu sürecin içinde yer alıyor ve tuvalet eğitimi sırasında yaşadığı utanma duygusu çocuğun ruhsal durumunu etkilemiş gibi görünüyor. Ablanın gülmesi, alay etmesi onun seçme ve iradesi doğrultusunda hareket etme girişimini baltalıyor. Size, çocuğun, seçme kararına saygı göstermenizi ve bu noktada onu desteklemenizi tavsiye ederim.