Evet bizim yazı günümüz Çarşanba olduğu için dün idrak ettiğimiz dünyanın merkezi İstanbulumuzun düşman işgalinden hâlas oluşunun 86. yıldönümü idi. Aslında düşman 2/Ekim/1923’de zafer neşvesi ile dalgalanan albayrağımızı selamlayarak çekilip gitmişti. 6/Ekim târihi ise, yapılan tören hazırlıkları hasebiyle ordumuzun bir bölümünün başlarında Şükrü Nâili (Gökberk) Paşa olduğu halde İstanbul’da ispatı vücud etmesi günüdür ve bir daha Sultan Fâtih’in bergüzarı olan bu Şehr-i İstanbul’un, böyle acı dönemler yaşamaması milletimizin müteffikan fikir birliğinde olduğunun sevinç günüdür. Osmanlı devletinin yok edilmesinin de içinde yer aldığı Siyonist plân gereği çıkartılan 1. Cihan savaşı 30/Ekim/1918 Mondros Mütarekesi gereği önce kâğıt üzerinde sonra da bilfiil işgali başlatmıştı. 15 Mart 1920'de İstanbul’u işgale geçen emperyalistler Şehzadebaşındaki Letafet apartımanında icra ettikleri katliamda 8 askerimizi şehit ettiler, haylice Mehmetçiği de yaraladılar. Ertesi gün bu katliam yâni 16 Mart 1920 sabah 05.45 sularında İngiliz askerleri araca bindirilmiş iki birlik halinde Beyazıt Direklerarasında bulunan(şimdiki Büyükşehir belediye binası arazisi içinde kalıp yıkılmış olan) Şehzadebaşı 10. Kafkas Tümenine bağlı karargah birliği karakoluna geldiler. Bir araç dolusu asker dış güvenliği aldı, diğerleri koğuşu bastılar. Askerlerin uyuduğu koğuşa giren İngiliz askerleri mızıka ve karargah bölüğü erlerinden beşini ateş açarak öldürdü, onunu da yaraladı. Harbiye Nazırı Cemal Paşa'nın evi basıldı. Harbiye nezareti ablukaya alındı ve İngiliz General Shuttleworth, Harbiye nezaretinin kontrolünü eline aldı. Aşağıdaki satırlarda evi basılan hâtta bâzılarınca şehid edildiği de yazılan Mersinli Mehmed Cemâl Paşa’nın yine İstanbul’a, TBMM’nin temsilcisi olarak yollanmış bulunan İbrahim Refet(Bele) iki paşamızın kısa biyografilerini vermek suretiyle bugünkü yazımızı takdim etmeyi uygun buldum.
MERSİNLİ CEMÂL PAŞA: (1875 Mersin - 7 Ekim 1941)
1875'de Mersin'de dünyaya geldi. Osman Hasip Bey'in oğludur. 1892'de Harbiye Mektebi (Harp Okulu)'ne girerek 1895'te Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu. Ardından Erkanı Harbiye Mektebi (Harp Akademisi)’ne girerek 1898'de Kurmay Yüzbaşı olarak bitirdi. Genelkurmay 3. Şubesinden sonra 1898'de 2. Ordu emrine verildi. 1900'da Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) olarak Trakya'da Demiryolları ve İstasyonların müfettişliğine getirildi. 1903'te Binbaşılığa yükseldikten sonra yarbay olarak 4. Ordu emrine verildi. Dersim İsyanı'nı bastırmasında gösterdiği üstün hizmetinden dolayı 1908'de Albay olup Harbiye Mektebi Kurmay Ödevleri Öğretmenliğine atandı. 1909'da ek görev olarak Tabya Öğretmenliğine de atandı. Genelkurmay Başkanlığı ve 2. Ordu Kurmay Başkanlığında görevlendirildikten sonra 1912'de İştip, Köprülü ve Üsküp yörelerinde tahkimat için kurulan komisyonda yer aldı. Balkan Savaşı'na Batı Ordu Kurmay Başkanı, 42. Fırka ve 10. Fırka komutanı olarak katıldı. Kasım 1913'de 1. Ordu Müfettişliği Kurmay Başkanı, Nisan 1914'te Edirne Müstahkem Mevki Komutanı Yardımcılığına atandı. Ağustos 1914'te 8. Kolordu Komutanı olup Kasım 1914'te Mirliva (Tümgeneral)lığa yükseltildi. Ocak 1918'de 4. Ordu Komutanlığına atandı ve Temmuz 1918'de Ferik (Korgeneral)liğe yükseltildi. Nablus Hezimeti'nde Liman von Sanders Paşa'nın Yıldırım Orduları Grubu birliklerini 8. Ordu Komutanı Cevat Paşa (Çobanlı) ve 7. Ordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa (Atatürk) ile birlikte yönetti. Ocak 1919'da Yıldırım Kıt'aatı Müfettişliğine atandıktan sonra Konya'da bulunan 2. Ordu'nun Komutanı olarak Mustafa Kemal Paşa'nın düşüncelerine katıldığını bildirdi. Temmuz 1919'da Askeri Okullar Genel Müfettişliğine atandıktan sonra Ekim 1919'da Ali Rıza Paşa kabinesinde Harbiye Nazırı oldu. 20 Ekim 1919 tarihli Amasya Protokolü imzalandıktan sonra 16 Kasım'da Kuvayi Milliye'ye her türlü yardımın yapılacağını bildirdi. 20 Ocak 1920'de İtilaf Devletlerinin, Cevat Paşa (Çobanlı) ile kendisini görevden alınmasını istediği için istifa etti. 15 Mart'ta İngilizler tarafından tutuklanarak 18 Mart'ta Malta Adası'na sürgün edildi. 1 Kasım 1921'de İnebolu'ya çıkarak 29 Aralık 1921'de Isparta Milletvekili olarak T.B.M.M.'ye katıldı. İkinci Grup'ta yer aldı. 17 Haziran 1926'da Mustafa Kemal Paşa'ya suikast girişimi olay ile ilgili görülerek İzmir'de Ankara İstiklal Mahkemesince yargılandıysa da 13 Temmuz'da beraat etti.
İBRAHİM REFET PAŞA
(doğum. 1881, Selanik - ö. 2 Ekim 1963, İstanbul), 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal
ile Samsun'a çıkarak Kurtuluş Savaşı'nı başlatanlar arasında yer almıştır. 1881 yılında
İstanbul'da dünyaya geldi. 1912'de Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra Trablusgarp, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'na katıldı. 1918'de Jandarma Genel Komutanı oldu.
17 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal'in müfettiş olarak görevlendirildiği 3. Orduya bağlı, merkezi Sivas'ta bulunan 3. Kolordu Komutanlığı görevi ile İstanbul'dan ayrıldı. Çerkez Ethem Ayaklanmasını bastırdı. Ağustos 1919'da Ankara'ya geldi ve Birinci Dönem TBMM'de İzmir millletvekili olarak mecliste yer aldı. 6 Eylül 1920'de Dahiliye Vekilliğine seçildi. Mustafa Kemal Büyük Nutkunda sık sık kendisini eleştirmiştir. 9 Kasım 1920'de Güney Cephesi Komutanlığına atandı. 10 Ocak 1921'de Tümgeneralliğe yükseltildi. 5 Mayıs'ta Cepheden ayrıldı. 30 Haziran 1921'de ikinci defa Dahiliye Vekilliğine seçildi. Mustafa Kemal Paşa'ya karşı yapılan İzmir Suikastı girişimi nedeniyle tutuklandı. İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı ve beraat etti.
1 Kasım 1926'da milletvekilliğinden istifa etti. 8 Aralık 1926'da kendi isteğiyle askerlikten emekliye ayrıldı. 1935 yılına kadar politikadan uzak kaldı. V. Dönemde İstanbul'dan milletvekili seçilerek yeniden Parlamentoya girdi.
İstanbul'da yaşayanların 86. kurtuluş yıldönümünün intibaha vesile olmasını temenni ederim. Fiemanillah.