Ellili yıllar yalnızca çocukluk yıllarım değil, aynı zamanda da değişim yıllarıdır; bu yüzden ellili yıllara ayrı bir muhabbetle bakarım.
Elli öncesinde kol gezen fakirlik, baskı, korku bir ölçüde kırılmış, bizim köyün insanları dahil bütün ülke derin bir nefes almıştı. Minarelerden artık “ezan gibi ezan” okunabiliyor, köylüler tahsildar ve jandarma korkusundan dağlara sığınmıyordu…
Herkes ve her kesim, süratle “vatandaş” kertesine yükselmişti…
Elliye kadar ancak yağını-balını satarak üç kuruş bulabilenler, iş bulup çalışmaya başlamıştı. Ellerin biraz bollaştığı, köy camiinin avlusunda kesilen kurbanların sayısına da yansımış, eskiden altmış hanelik köyde üç kurban kesilebilirken, bu sayı 950’den sonra yediye, ona, yirmiye çıkmıştı.
Çocuktum ya; sabahın köründe cicilerimi giydiğim gibi cami avlusuna koşardım. Bütün çocuklar avluda buluşur, kurbanların getirilmesini beklerdik. Muhtaç ailelerin çocukları ağaç dallarında yaptıkları “dizim”leri arkalarına saklamaya çalışarak kurbanların etrafında kelebekler gibi uçuşurlardı. Ellerindeki “dizim”leri saklarlardı, çünkü “dizim” taşımak, kesilen kurbanlardan “fakir hakkı” istemek anlamına gelirdi: Arkadaşlarım fakir görünmek istemezlerdi.
On yaşımı sürerken, kendime ben de bir “dizim” yaptım. Galiba hem et toplayan fakir arkadaşlarıma özenmiş, hem de onları yüreklendirmek istemiştim.
Fakat babamın dışında bana kimse et vermedi. “Bunun babası kesiyor” dediler ve beni kış kışladılar. Sadece rahmetli babam ne yapmak istediğimi anlamıştı. Gülümsedi ve yedi ortak kestikleri kurbandan kendi payına düşenle, “dizim”imi etle doldurdu.
İlk kez eve yiyecek getirmiştim. Maharetimi anneme gösterirken, “ev erkeği” pozlarındaydım. Fakat annem, et toplamaya hakkım olmadığını söyleyince, ne yapacağımı şaşırdım. “Babam verdi” diye kekeledim. Durumu anlayan annem. Gülümsedi: “O zaman aferin” dedi, “Babandan et almayı başarmışsın.”
O akşam sofrada et yerken, çalışıp kazandığımı yemenin huzuru gibi bir şeyler hissettim sanırım.
•
Kurbanlar getirilince, cami avlusunda bir kaynaşmadır başlardı. Biz avlunun etrafına dizilir, kaynaşmayı uzaktan seyretmekle yetinirdik. Hayvanları yakından görmek isterdik, ama fazla yaklaşmaktan da korkardık. Zaten yaklaşmamıza izin verilmezdi.
Büyük başlar köyün güçlü-kuvvetli erkekleri tarafından bağlanarak yatırılır, bir ağızdan alınan tekbirlere katılırdık. O manzara bir an önce büyüme isteğimi dayanılmaz hale getirirdi. Büyümeli ve ben de kurban kesmeliydim. Büyükleri gıpta ile seyrederdim.
Her kurban sahibi önce kurbanını okşar, ona güzel sözler söylerdi. Onları sevmeyle kesme arasındaki çelişkiyi nedense hiç dert etmezdim… Sevmenin kesmeye engel teşkil etmemesi gerektiğine inanırdım. Çünkü bu, insanın ulaşamayacağı bir şefkat ve sevgi seviyesinde bulunan Allah’ın emriydi. Bizim için en hayırlısını sadece O bilir, bizim hayrımıza olanı emrederdi…
Madem ki emretmişti, doğruydu (çocuklukta düşünceleri telkinler yönlendirir). Kaldı ki, eti de çok severdim (o yaşta kolestrol problemi yoktur).
Kurban kesenler, gözümüzde İbrahimleşir, dedelerimizin, ninelerimizin anlattığı kurban menkıbesi bizi için için bir şükrün eşiğine çekerdi:
“İyi ki insan yerine hayvan kurban ediliyor” diye düşündüğümü ve insan olduğum için, özellikle kurban bayramı sabahlarında, şükrettiğimi hatırlıyorum.
Bayramların birinde de, beni karların üstüne iteklediği için hakkettiğini düşündüğüm Mustafa’nın kurban edildiğini hayal etmiştim. Yatırıp kesmişlerdi. Önce içimde bir ferahlık hissetmiş, ardından üzülmüştüm. Mustafa’nın yerine kinimin kurban edildiğini anlamam için, o günün üstünden yılların geçmesi icap etti. Artık biliyorum ki, kurban, başta kin duygusu olmak üzere, insanın içinde var olan vahşi ve olumsuz duygulardan kurtulmak için de bir vesiledir…
İnsan her kurbanla birlikte vahşet duygusunu, acımasızlığını, kinini, bencilliğini de kurban edebilir.
İnsan, olumsuz duygularını kurban edebildiği ölçüde “insan”dır! Bunun için de her kurban, yeni bir ilham, yeni bir imtihandır.
Ayrıca kurban, dostluğa, kardeşliğe ve en önemlisi umuda köprü kurmaktır: Sınıflar arası barışın adı da “kurban”dır. Kurban geniş bir infak köprüsüdür: İnfak, yani yardımlaşma...
Yardımlaşma, Osmanoğlu’nu kısa süre içinde üç kıtaya “hakim” yapan sırrın özü ve özetidir. O anlayıştan kopunca yüreğimizden de koptuk. Yüreğimizden koptuğumuz için de büyüyemiyoruz. Bir Rum profesör, “Osmanlılar hayırsever ve müşfik oldukları için Avrupa’da beşyüz sene kaldılar. Ne demek istediğimi Irak’taki Amerikan varlığına bakarsanız anlarsınız” demişti.
Kurban, birbirimizin yüreğine giden “infak” ve “şefkat” yolunu yeniden açacak ve bizi geçmişimizde evrenselleştirecek olgudur… Hayır-hasenat zincirinin de önemli bir halkasıdır.
Tüm dostlar: Kurban Bayramınız mübarek olsun.