Bizi vesveseye atan saiklerden birisi de; ibâdet, zikir ve tefekkürde gerçek hâle muttalî olmanın zor; neredeyse imkânsız olduğunu bilmememizdir. Meselâ, boy abdesti alırken “Her tarafım ıslandı mı?” diye evhama düşebiliriz. Bu gereksizdir. Çünkü, ıslanmamışsa bile; herhangi bir mesuliyet yoktur. Bilerek ve kasten bırakmak ayrı şey; bilmeden, unutarak, güç yetiremeyerek bırakmak başka şeydir. Aşırı şüphecilik “Hiçbir şey gerçek değildir, ben, sen, biz, her şey hayâldir” diyen sofistlerin mesleğidir.

Vesveseyi engellemekle değil, uğraşmamakla mükellefiz. Evet, namazda da insanın hayâline çirkin, pis ve zararlı şeyler gelebilir. “Eyvah; neler oluyor, düşünmemeliyim, mahvoldum!” denilerek ipin ucu kaçar. Arı kovanıyla uğraşır, çomak sokar, onlarla mücâdele etmeye kalkarsanız; üzerinize üzerinize gelir ve mahvedebilirler. Kesin çâre; onlarla hiç uğraşmamak, sakin sakin beklemektir.

Vesvese, mânevî/rûhânî/şeytanî bir dürtü olduğuna göre, ona karşı üretilecek çâre de mânevî olmak gerektir. Yağmurun ıslatmaması için şemsiye, elektriğin çarpmaması için elektrik geçirmeyen maddeler kullandığımız gibi; vesvesenin çarpmaması için de duâ zırhına bürünmeli, Allah’a iltica etmeli. Ki, Kur’ân da bu dersi veriyor: “Ey Rabbim, şeytanların vesveselerinden Sana sığınırım. Onların yanımda bulunmalarından da, ya Rabbi, Sana sığınırım.” 1

Vesvasların vesveselerine karşılık; Felâk ve Nâs Sûrelerini okuyarak kendimizi yüce, ulvî ilhamlara hazır hâle getirmeliyiz. Yâni, İlâhî, ulvî telkinlere hazır hâle getirmeliyiz. Zîrâ, karanlığı aydınlık, soğuğu sıcak, şerri hayır, çirkini güzel ortadan kaldırır. Elbette, evham ve vesveseyi de, İlâhî hakikatler, mânâlar yok edecektir. Vesvese/evham/obsesyona karşı alacağımız tedbirleri özetlersek;

- Bilgi, tecrübe, hür düşünce, akıl ve mantığa dayalı tahkikî imânı elde etmeli.

- Ulvî, müsbet duygularımızı geliştirmeli.

- Nefis murakabesiyle hayâlî/vehmî, menfî duyguları, vesveseleri kontrol altına alıp hedeflerine kanalize etmeli. İfrat ve tefritten (aşırılıklardan) uzak tutarak “vasat” mertebeye çekmeli.

Dikkate almamız gereken hususları özetleyerek verirsek;

- Amelin iyisini araştırmaktan kaynaklanan vesvese, insanı amelden soğutur.

- Kalb etrafındaki meleklerin ilhamı ile şeytan vesvesesinin savaşı devam etmektedir.

- Vesvesenin zararı, bilgisizliğimizden kaynaklanır. Vesvesenin mahiyeti bilinse gider.

- Vesvese ehemmiyet verdikçe şişer, ehemmiyet verilmezse kaybolur.

- Vesvese korkuya, korku riyaya, riya nifaka/iki yüzlülüğe sebep olur.

Dipnot:

1- Mü’minûn Sûresi: 97-98.