İSTANBUL’DAKİ “1001 İcat” sergisinde, 1154 yılında coğrafyacı İdrisi’nin çizdiği dünya haritası var. Harita ve İdrisi hakkında bilgi veren Prof. Salim el Hassani diyor ki:
- İbn Hazm da 10. yüzyılda küre şeklinde bir dünya maketi yapmıştı! Ama yirminci yüzyılda, Suudi Arabistan müftüsü dünyanın düz olduğunu söyleyen bir fetva yayınlamıştı!
Sergiyi düzenleyen vakfın başkanı Prof. Salim Hassani nezaket gösterip beni davet etti. Bir saatten fazla sergiyi gezdik, bilgi verdi...
İstanbul’da bir buçuk ayda 350 bin kişi gezmiş.
Biz konuşurken de sergi çok kalabalıktı. Kadınlar arasında hayli türbanlı vardı. Dini hassasiyetin bu şekilde bilim tarihiyle ilişki kurmasına sevindim.
Sergi dün kapandı. İsteyen şu adresten bilgi alabilir: www.1001inventions.com/exhibition
Harp değil bilim tarihi
Michigan Üniversitesi’nde profesör olan Hassani anlatıyor:
- Bize İslam tarihi diye hep savaşları öğrettiler. Aslında bütün dünyada tarih eğitimi böyle. Biz istiyoruz ki Müslümanlar ‘kendi tarihleri’ yoluyla bilime ilgi duysun.
Sergilenen objeleri tamamen Batılı bilim adamlarına tespit ettirmişler, objektif olması için.
Sergide Osmanlı tarihinden de birçok obje var.
Prof. Hassani devam ediyor:
- Condeleeza Rice’a Müslümanların bilim tarihindeki yeri hakkında brifing verdik, buluşların maketlerini gösterdik. Şoke oldu, ‘yeni bir diyalog zemini yaratıyorsunuz’ dedi.
Hassani bunu anlatırken sergide Müslüman âlimlerle beraber çalışan başları sarıklı Yahudi İbn Meymun, Hıristiyan İbn Luka, Sabii dininden İbn Kura gibi âlimlerin resimlerini gösteriyor. Ve çok önemli bir vurgu yapıyor:
- Genç Müslüman nesillerine tarihimizdeki bilginleri rol model olarak göstermeliyiz!

Bilimin üç aşaması
Sarton ve Colin Ronan gibi bilim tarihçileri, Rönesans’ı doğuran düşüncenin Müslümanlardan yapılan tercümelerle başladığını anlatırlar. Hassani, örnek olarak, Batı akademyasının temel kavramlarından “bakalorya”nın Arapça “bi’hakk-ı rivaye” teriminden geldiğini hatırlattı, başka örnekler de verdi.
Prof. Hassani’ye dostluk ve nezaketi için teşekkür ediyorum.
Müslümanların bilim tarihindeki başarılarını “atalarımız neler de yapmış” diye hamasi bir hayranlıktan öteye, skolastik altında unuttuğumuz bilim mirasını sahiplenme bilinciyle öğrenmeliyiz.
Peygamberimizin dediği gibi, “İlim Müslüman’ın yitiğidir, bulduğu yerde alır.”
Bu noktada, Bertrand Russel’in bilimin üç aşamasına ilişkin görüşünden bahsetmeliyim: Yunan bilimi spekülatifti, modern bilimin temelindeki deney ve gözlem yoktu. Deney ve gözlemi bilimsel düşünceye Müslümanlar kazandırdı. Fakat Müslümanlar deney ve gözlemden teoriye geçemediler. Teoriye geçiş Batı’da oldu...
Çağımızda “bulduğumuz yerde” almamız gereken, teker teker bilgilerden öteye işte bilimin bu ‘teori’ temelidir.
Gençlerimize bilim tarihi ve bilim felsefesi konularında kitap okumalarını tavsiye ederim.