Osmanlı neslinin son medrese temsilcilerini tanımamız gerekir. Özellikle Trabzon’un Of-Çaykara bölgesindeki âlimlerimiz, Arapça tedrisatının ve Kur’an okuma yahut okutmanın kesat olduğu dönemlerde, İslam’a hizmette çok büyük paya sahiptirler.
Bu yazıda, bir vefa borcu olmak üzere, Çaykaralı müderris, mürşit ve İslam âlimi Hacı Hasan Efendi’den söz etmek istiyoruz. Hacı Hasan Efendi, özellikle Karadeniz havalisinde meşhur bir âlimdi. Takvası, güzel siması, sakalı, güzel kıyafeti ve Hz. Peygamber’in sünnetine harfiyen riayeti ile tanınan bir başka âlimdi. O’nun fetvası bir yerde zikredilince, âdeta akan sular durur, müftüler dâhil, kimse onun önüne geçmezdi.
Hacı Hasan Efendi, 1909 yılında Akdoğan Köyü/Kovacık mahallesinde doğdu. Bir şehid evladı idi. Altı yaşında öksüz kalan Hasan Efendi, zor şartlar altında yetişti. Gerek onun hayatı gerekse Karadeniz medrese geleneği hakkında, bilgi sahibi olmak isteyenler, “Çaykara’lı Hacı Hasan Efendi” adlı kitabımıza müracaat edebilirler.
Karadeniz bölgesinde son Osmanlı Medreselerinden, Hopşeray-i Ulya Medresesine kaydoldu. Aynı zamanda medreselerin müfettişi olarak da görev yapan Akdoğan Köylü Müderris Tayyib Züdü Velioğlu’ndan ilim tahsil etti. 1937 yılında icazet aldı. Bir müddet sonra Of’un Hasdikoz Köyü’nde fahri imamlık yaptı, daha sonra Of merkezinde resmi vaizlik yaptı. Hasdikoz medresesinde Arapça ve dini ilimleri özel olarak öğrencilerine okutmaya başladı. Böylece kendi medresesinin ilk nüvesini oluşturdu.
1948 yılında Çaykara merkez vaizliğine atandı. Kendi evinin bodrum katını medreseye tahsis etti. İç içe 50 m2’den ibaret olan bu medresede 35 yıl boyunca, bir ilahiyat fakültesinde okutulmakta olan bütün dini ilimleri tek başına okutup 275 kişiye icazet verdi.
Öğrencilerinden birçoğu yurtiçi ve yurtdışında, imam, vaiz, müftü, Kur’an Kursu Öğreticisi, din görevlisi ve müderris olarak hizmet vermektedir. Öğrencilerinden bir kısmı sonradan üniversitelere intisap ederek akademisyen oldu. Onun kurduğu mütevazı medrese bir dönemde ilahiyat fakültesi olarak işlev gördü.
Hacı Hasan Efendi, öğretim yanında öğrencilerini eğitmesini çok iyi bilen bir eğitimci idi. Eğitim felsefesini ve eğitim psikolojisini de çok iyi biliyordu. Kendisi ilkokul diplomasını sonradan dışarıdan sınavla almasına karşın, bu konularda birçok eğitimciden çok daha ileride idi. Hangi öğrencinin ileride ne olacağını görebiliyordu. Öğrencileri ile tek tek ilgilenir, her birinin gönlünü fethederdi. Örneğin; her bir öğrencisi, “hocam en çok beni seviyor” kanaatini taşıdı.
Onun öğretimi, sadece kuru bir bilgi vermekle sınırlı değildi. Öğrencilerine ahlak, kişilik ve takva da kazandırıyordu. Şayet bugün, ilahiyat fakültelerinde benzer eğitimciler bulunsa, dini hizmetlerin zirveye ulaşacağını rahatlıkla söyleyebiliriz.
Hacı Hasan Efendi, bir yandan da ziraat işlerini yürütür, ev işlerine de katkıda bulunur, komşulardan hasta olanları ziyaret eder, vefat edenlerin cenazesine iştirak eder, hatta vasiyet üzere, bazı cenazeleri yıkayıp kefenleme işlerine de nezaret ederdi.
En önemli özellikleri; ihlâslı oluşu, tevazuu, nezaket ve zarafeti idi. Tedrisatını hasbeten lillah yapıyordu. Öğrencilerinden bir kuruş almadığı gibi, onlara gerektiğinde yardım da ediyor, kalacak yer temin ediyordu. Kendisi ibadet ehli idi. Sabah kahvaltıdan önce evin üst katından medresesine inerek derse başlar, günde yedi-sekiz gruba ders okutur, akşama kadar dershaneden ayrılmazdı. Hayatını medresesine ve öğrencilerine vakfetmişti.
Akşamdan erken yatar, gece ibadetini ihmal etmez, sabah erken kalkardı. Nafile ibadetlerinden kimseye bahsetmezdi. Her gece kalktığı teheccüd namazını hanımından başkası bilmezdi. Yaptığı güzel işlerden söz etmez, bir kimse kendisini övecek olsa onu dinlemezdi. Onun defterinde “ben” kelimesi yoktu. Başkalarından değil, hep kendinden şikâyet ederdi. İlim yolunda bulunmasını ve ders okutmaya muvaffak olmasını, yüce Allah’ın büyük bir lütfu ve nimeti olarak değerlendirirdi. Allah kendisine rahmet eylesin.
1982 yılında Hakk’a yürüyen merhumu anmak için, her yıl olduğu gibi, bu yıl da İstanbul’da bir anma toplantısı düzenlenmiştir. Toplantıda Hacı Hasan Efendi ile ilgili bir gösterim olacak, vefat eden öğrencileri de bu vesile ile anılacaktır. Ayrıca tanınmış bilim adamları tarafından İmam Malik’in şahsiyeti ve fıkhı, bir panel çerçevesinde anlatılacaktır. Toplantıya yakınları, öğrencileri ve dileyen herkes davetlidir.
Toplantı yeri: Eyüp/Alibeyköy/Emniyet Tepe Kız Kur’an Kursu Toplantı salonu.
Zamanı: 01.05.2011
Pazar/ saat 13.45-17.30
İrtibat: 0212 6266270/0535 2457245