Siyer kaynakları dediğimiz zaman aklımıza ilk gelen doğumundan vefatına kadar Efendimiz’in (sav) bereketli hayatını bize anlatan tüm kitaplardır. Ama O’nun (sav) din binasındaki yerini bilen, peygamber demenin ne demek olduğunun bilincinde olan biri, aslında tüm dini ve insani metinlerin O’nunla şöyle ya da böyle alakalı olduğunu itiraf edeceklerdir. çünkü Allah Resulü demek; din, iman, İslâm, hayat ve ahiret demektir. Dolayısı ile siyer kaynakları dediğimiz anda böyle büyük bir sermayenin karşısında olduğumuzun bilincinde olmalıyız. Bu önemli noktanın altını çizdikten sonra, yine de istifade imkânlarını arttırmak için bir kaynak tasnifi yapmak durumundayız. Bu tasnifi iki temel başlık altında yapabiliriz. Bunlar: 1- Asıl Kaynaklar, 2- Yardımcı Kaynaklar.
Asıl Kaynaklar, doğrudan Efendimiz’i konu alan tüm kitaplardır. Bunlar adları ne olursa olsun muhtevası Efendimiz’in bereketli hayatı olan; Siyer, Meğazi, Tabakat, Delâil/Hasâis ve Şemâil kitaplarının hepsidir. Ama burada gözden kaçan ve ihmal edilen bir nokta var ki, o da; Kur’an, Sünnet ve Hadis kitaplarının da siyer meselesinde asıl kaynaklar olduğu gerçeğidir. Bugün doğru bir peygamber anlayışının tesisi, zaten temelini Kur’an’ın atacağı ilkeler üzerinde oluşturulmalıdır. Dolayısı ile doğru bir siyer okuması, ancak başta Kur’an, Sünnet ve Hadis kitapları olmak üzere, özel olarak da bu alanda yazılmış tüm asıl kaynaklardan kifayet miktarı istifade edilerek sağlanacaktır.
Yardımcı Kaynaklara gelince, bunlar da doğrudan Efendimiz’i konu almasa da, bir şekilde siyeri doğru anlamamıza katkı sağlayacak diğer tüm kaynaklardır. Mesela; Arapları konu alan edebi ve şiirsel metinler, tarihi ve coğrafi kitaplar, nesep/soy ve çeşitli lügatler, tefsir, fıkıh, kelam ve tasavvuf alanında yazılmış kitaplar, yardımcı kaynaklar başlığının altında sayılabilir.
Kaynaklar meselesinde önemli olan bu hususa değindikten sonra, şimdi yerimizin imkân verdiği ölçüde başta kendi istifade ettiğimiz kaynaklar olmak üzere, siyer ilminde önemli yerleri olan bazı kitapların isimlerini sizlerle paylaşalım.
1- Siretü İbn İshak (ö.151) ve Siretü İbn Hişam (ö.218)
2- Vakıdî (ö. 207), el-Megaziyü’n-Nebeviyye ve Tarih-i Kebir
3- İbn Sa’d (ö. 230), Tabakâtü’l-Kübrâ
4- el-Belâzurî (ö. 279), Ensâbu’l-Eşraf ve Fütühu’l-Buldân
5- Taberî (ö. 310), Tarihu’t-Taberî
6- İbn Hazm (ö.456), Cevâmi’u’s-Sire ve Cemheretü Ensâbi’l-Arab
7- İbn Esir (ö.630), el-Kamil fi’t-Tarih
8- İbn Seyyidünnâs (ö.734), Uyûnü’l-Eser
9- İbn Kayyim el-Cevziyye (ö.751) Zadü’l-Me’ad
10- İbn Kesir (ö.774), el-Bidâye ve’n-Nihâye
11- Markîzî (ö.845), İmtâu’l-Esma ve el-Haber ani’l-beşer
12- Semhûdî (ö.911), Vefâu’l-Vefa
13- İmam Kastalani (ö.924), Mevâhibü Ledünniye
14- Muhammed b. Yusuf ed-Dimeşki (ö.942) Siretü’ş-Şâmiyye
15- Nûreddin Halebî (ö.1044), es-Siretü’l-Halebiyye (İnsanü’l-Uyûn)
Elbette siyer alanında yazılmış eserler sadece bunlarla sınırlı değildir. Biz biraz da en önemli gördüğümüz eserleri sizlerle paylaşmak istedik. Bu eserlere ilave olarak aslında doğrudan siyer ile alakalı olmayıp, özel olarak sahabeyi anlatan kitaplardan dört önemli eseri de burada anmamız gerekmektedir. Değil mi ki; talebeyi anlamak, muallimi anlamaktır; değil mi ki her sahabîye Efendimiz’den bir iz düşmüştür, o halde sahabeyi anlatan bu kitaplar bize siyere dair birçok bilgiye ulaşmamıza imkân sağlayacaktır. Bu alanda yazılmış mühim dört eser ise şunlardır:
1- İbn Kâni (ö.351), Mu’cemu’s-Sahabe
2- İbn Abdilberr (ö.463), el-İstiâb fî Ma’rifeti’l-Ashab
3- İbn Esir (ö.630), Usdu’l-Ğabe fî Ma’rieti’s-Sahabe
4- İbn Hacer (ö.852), el-İsâbe fî Temyizi’s-Sahebe
Burada önerdiğimiz kitapların birçoğunun ne yazık ki, Türkçe tercümelerinden şu an için mahrumuz. Dolayısı ile okuyucularımızın büyük bir kısmı şimdiye kadar olduğu gibi bizden yine Türkçe kitap tavsiyesi isteyeceklerdir. İsterseniz Türkçe siyer kitaplarını da bu konuda yazacağımız son yazıya havale edelim.