Bu şehre kaçıncı kez geldiğimi artık hatırlamıyorum. Saraybosna Havaalanından hareket edip, Dobrinja, Nedzarici, Alipasino Polje, Otoka, Cengic Vila, Novo Sarajevo ve Marindvor’u teker teker ardımızda bırakıyoruz. Yol üstünde Ali Paşa Camii’ne uzaktan bir selam verip, yola devam ediyoruz. Eşyaları eve bırakıp, ayağımızın tozuyla, kurbanlık bakmaya gidiyoruz.


Saraybosna’da, kurbanlar günler öncesinden alınıyor. Burada daha ziyade küçükbaş hayvanlar tercih ediliyor. Hepsinden önemlisi Bosna-Hersek’te kurban için pazarlık yapılmıyor. Kurban pazarlığı esnasındaki herhangi bir nezaketsizliği de büyük bir ayıp kabul ediyorlar. “Neden pazarlık yapılmıyor” sorusuna manifesto gibi bir soruyla karşılık veriyorlar: “Allah için kesilen kurbanda pazarlık olur mu”...

Elbette satıcılar da aynı duyarlılığa sahipler. Kurbanlık fiyatları, pazarlığa mahal vermeyecek kadar makul ve neredeyse her yerde aynı. Kurbanlık fiyatlarını etkileyen tek etken kurbanlığın büyüklüğü.

Bayram yaklaştıkça evlerdeki hazırlıklar da hızlanıyor. Boşnaklar da, bizim gibi, baklavaya düşkünler. Ancak, Boşnak baklavası daha bol malzemeli yapılıyor. Klasik baklavanın dışında, şekli güle benzediği için, gülcük (ruzica) olarak isimlendirilen baklava ve burma baklava (divit) Bosna bayramlarının değişmez tatlıları.

Bayram geldiğinde şehrin görünür yerlerine “Bayram Şerif Mubarek Olsun” ibaresinin yer aldığı pankartlar asılıyor. Ayrıca, cami minarelerine, yeşil ve beyaz rekli ay-yıldızlı bayraklar asılıyor. Bu bayraklar, bayramın son günü ikindi namazı vaktine kadar minarelerde dalgalanıyor.

Bayram namazını, şehrin en huzur veren mekânı olan Gazi Husrev Bey Camii’nde kılmak istiyorsanız en az iki saat önce orada olmalısınız. Bayram namazı vakti yaklaştıkça, değil cami ya da avlu, camiye giden yolda bile adım atacak yer kalmıyor.

Birlikte kılınan sabah namazını, hoca efendinin bayram sohbeti ve birkaç genç Boşnak’tan oluşan ilahi grubunun Boşnakça, Türkçe ve Arapça ilahileri takip ediyor. Bayram namazı vakti geldiğinde müezzin cemaati bayram namazına davet ediyor: “Niyet edin bayram namaz; iki rekât, altı tekbir, uyun hazır olan imama...” Bu sözleri Türkçe’ye tercüme etmeye gerek yok. Çünkü bu davetin tamamı Türkçe yapılıyor.

Gazi Hüsrev Bey Camii’nde bayram namazına Bosna-Hersek Üçlü Başkanlık Konseyi Boşnak Üyesi Bakir İzetbegovic başta olmak üzere, İslam ülkeleri Konsolosları da iştirak ediyor. Bayram namazını Bosna-Hersek Reis-ul Uleması yani Diyanet İşleri Başkanı kıldırıyor. Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan edişinden beri, Reis-ul Ulemalık görevini yürüten Mustafa Efendi Ceriç görevi geçtiğimiz günlerde yapılan seçim neticesinde görevi eski Tuzla Müftüsü Husein Efendi Kavazoviç’e devretti. Dolayısıyla bu bayram namazını Husein Efendi Kavazoviç kıldıracak.

Bu Kurban Bayramında yaşanacak tek değişiklik yeni Reis-ul Ulema değil. Bosna-Hersek, Kurban Bayramı’nı Türkiye’den bir gün sonra kutlayacak. Suudi Arabistan’da olduğu gibi Cuma günü bayram namazı kılınacak ve ardından kurbanlar kesilecek.

Bosna-Hersek’te bayram namazından çıkan erkekler, önce sadece bayramda çıkan bir çeşit somun olan ‘paklama’ satan fırınlara sonra çiçekçilere uğruyorlar. Evde eşlerini ya da oğullarını bekleyen hanımlara verilmek üzere; gül, orkide ya da zambak buketleri alınıyor.

Evlerdeki bayramlaşmanın ardından kurulan sofrada aile büyükleriyle birlikte kahvaltı yaplıyor. Kahvaltının ardından, kurban kesimine geçiliyor.

Saraybosna sokaklarında kurban kanı, sağa sola saçılmış hayvan sakatatı ya da kendini kesen acemi kasaplar göremezsiniz. Bunun sebebi, ‘Avrupalılık’ ya da ‘modernlik’ değil, İslam’a ve geleneklere bağlılık. Başkent Saraybosna’daki evler dahi genelde bahçeli. Birçok Boşnak kurbanı kendi bahçesinde kesiyor. Apartmanlarda oturanlar ise satın aldıkları yerde kesiyorlar.

Bayramın ilk günü, kurban kesimi ile meşgul olunduğundan, pek ev ziyareti olmuyor. İkinci gün, pay edilen kurban etleri, komşu ve akrabalara dağıtılıyor. Az ya da çok ama herkes komşu ve akrabalarına kurban etini dağıtıyor. Böylelikle, her evde, kesilen tüm kurbanlardan bir parça bulunuyor.

Kurban etlerinin dağıtıldığı poşetler bile Boşnak estetiğinin bir yansıması. Poşetlerin üzerinde Osmanlı kisvesiyle kurbanlığı omuzlamış bir kişi ya da sadece kurbanlık figürleri bulunuyor. Ayrıca, Arap ve Latin harfleriyle, “Bayram Mubarek Olsun” yazıyor. Velhasıl Saraybosna’da Kurban Bayramı bir başka yaşanıyor. Boşnaklar, yaşanan her türlü sıkıntıya rağmen, Kurban Bayramı’nı tüm ritüelleriyle yaşatıyorlar.

Konuyu tüm İslam aleminin Kurban Bayramı’nı şimdiden tebrik ederek toparlayalım: “Bayram-ı Şerif Mubarek Olsun”...