Gelin bu hafta günlük politikadan biraz başımızı kaldıralım ve etrafımıza, mesela kardeş Azerbaycan’a bakalım. 

 Azerbaycan denilince maalesef ilk anda acıları ve zulümleri hatırlıyoruz. 20 Ocak işgali, Hocalı soykırımı, Karabağ dramı...

 Azerbaycan’da yaşanan bütün olumsuzluklara rağmen, güzel şeyler de yapılıyor. Klasik Türk Edebiyatı alanında, yani benim çalıştığım alanda son yıllarda iki kitap yayınlandı. Kitaplar genç bilim insanı Doç. Dr. Vüsale Musalı’nın imzasını taşıyor. Kitaplardan ilki Baku’da 2009’da yayınlanan “Osmanlı Tezkirelerinde Azerbaycan Şairleri”, ikincisi gene Baku’da 2012’de yayınlanan “Azerbaycan Tezkirecilik Tarihi”

 Vüsale hanım, Azerbaycan’da kullanılan tabirle tam bir “tezkireşinas”... Çalışmalarının ağırlığını tezkireler oluşturuyor. Ben de Riyazi Tezkire’siyle ilgili çalışmalar yağtığım için, Vusale hanımın çalışmalarını takip ediyorum.

 Klasik Türk edebiyatında “tezkire” demek, şairlerin hayatı, eserleri, şiir anlayışı ve eserlerinden örneklerin verildiği kitaplardır. Bunların tamamına yakını el yazmaları halindedir. Osmanlı dönemine ait 30 kadar tezkire vardır. Şimdi bunlara, Doç. Dr. Vüsale Musalı’nın “Azerbaycan Tezkirecilik Tarihi” adlı kitabında verdiği bilgilere göre, Azerbaycan coğrafyasında yetişen şuara tezkireleri de eklendi. Edebiyat tarihine mal olmuş Tuhfe- Sami (müellifi Sam Mirza) konusundan haberdardık da, diğer Azerbaycan tezkirelerinden ve bunlarla ilgili yapılan çalışmalardan haberdar değildik. Mesela İbrahim Mirza’nın “Ferhengi-İbrahim”, XVII asır tez­ki­recilerin­den Sadık Bey Afşar’ın “Mecmaül-Havas”, XVIII asır tez­ki­re­çilerinden Alikulu Han Valeh’in “Riyazüş-Şuara”,  Seyid Azim Şirvani’nin “Tez­ki­re”, Ziyai’nin “Tez­­kire-i Ziyai”, XE “T”  Mir Muhsin Nevvab’ın “Tez­ki­re­-i Nevvab”, M­uhammed Deyhim’in “Tezkire-i Şuara-yı Azer­bay­can” tezkireleri gibi tezkirelerin mevcudiyetinden ve haklarına yapılan çalışmalardan, Doç. Dr. Musalı’nın kitabıyla haberdar oluyoruz.

 Doç. Dr. Musalı’nın bu titiz ve ayrıntılı çalışmasından öğreniyoruz ki, Azerbaycan coğrafyasında 46 şuara tezkiresi yazılmış ve bunların tamamına yakını bilimsel edisyon olarak yayınlanmış. Doç. Dr. Musalı, hem tezkireler hem de bu tezkireler hakkında yapılan çalışmaları eleştirel bir şekilde ele alarak, genel Türk edebiyatına büyük katkıda bulunmuştur. Türk şuara tezkireciliğinin ufkunu genişleten bu çalışmayla, Türkiye ve Azerbaycan bilim dünyasının birbirini zenginleştirmesinin güzel bir örneği verilmiştir. Türkiye’de klasik Türk edebiyatı alanında çalışanlar için Dr. Musalı’nın bu müracaat kitabının yayınlanmış olması büyük bir kazançtır.

 Doç. Dr. Musalı, daha önce (2009) yayınladığı “Osmanlı Tezkirelerinde Azerbaycan Şairleri” adlı kitabında da Osmanlı coğrafyasında yazılan tezkirelerde yer alan Azerbaycan şairlerini bir araya getirmişti. Osmanlı tezkirelerinin tamamı dikkatli bir şekilde taranarak çıkarılan bilgilerle, bu tezkirelerde yer alan Azerbaycanlı şairlerle ilgili bilgiler verilmiştir. 

 Doç. Dr. Musalı’nın her iki çalışması da gösteriyor ki, klasik Türk edebiyatı, sadece Anadolu ile sınırlanamaz. Eski dönemlerde, Anadolu ve Azerbaycan birbirini tamamlayan iki kültür coğrafyası idi. 20. yüzyıl ayırdı bu birliği.

 Şimdi tekrar Doç. Dr. Vüsale Musalı gibi genç bilim insanları, 20. yüzyılın ayırdığı kültür birliğini sağlıyorlar.