İçin­den geç­mek­te ol­du­ğu­muz san­cı­lı sü­reç, İs­lam Dün­ya­sı'nın ge­le­ce­ğin­de han­gi un­sur­la­rın "be­lir­le­yi­ci" ola­ca­ğı so­ru­su­nun ce­va­bı­nı her ak­tö­rün ken­di he­sa­bı­na gö­re ta­yin et­me mü­ca­de­le­si­ni an­la­tı­yor ay­nı za­man­da.

Denk­lem için­de her za­man ağır­lık­lı bir yer tut­ma­ya de­vam eden Ba­tı, kla­sik me­to­du­nu uy­gu­la­ma­ya de­vam edi­yor: Oyu­nu, "üst ya­pı"yı ma­ni­pü­le ede­rek kur­gu­la­mak. Bu­ra­da­ki "üst ya­pı" ifa­de­si, "halk" dı­şın­da­ki –as­ker, si­ya­set, eko­no­mi, med­ya­… gi­bi­– bü­tün un­sur­la­rı an­la­tı­yor. Son ör­nek Mı­sı­r… Da­ha ev­vel fark­lı coğ­raf­ya­lar­da sah­ne­ye koy­du­ğu "ka­di­fe dev­rim", "tu­run­cu dev­rim"… ben­ze­ri ic­ra­at­la­rı Arap Ba­ha­rı sü­re­cin­de dev­re­ye ko­ya­rak Arap Dün­ya­sı'nda da so­ka­ğı ma­ni­pü­le et­mek is­te­diy­se de, ba­şa­rı­lı ola­ma­dı­ğı gö­rül­dü­…

Do­la­yı­sıy­la bu bağ­lam­da Ba­tı'nın İs­lam Dün­ya­sı üze­rin­de­ki et­ki­si­nin, kı­sa ve or­ta va­de­de ol­ma­sa bi­le, uzun va­de­de ka­lı­cı­lı­ğı­nı ko­ru­ya­ma­ya­ca­ğı­nı söy­le­mek ke­ha­net ol­ma­ya­cak. Ör­güt­lü ha­re­ket et­me ref­lek­siy­le ta­nı­şan ve kor­ku du­va­rı­nı aş­mış bu­lu­nan Arap halk­la­rı, ira­de­le­ri­ni ila ni­ha­ye em­per­ya­list Ba­tı'nın sö­mü­rü po­li­ti­ka­la­rı­na tes­lim et­me­ye rı­za gös­ter­me­ye­cek­tir..

İkin­ci ba­şat un­sur İran.. Ha­re­ket tar­zı­na ba­kıl­dı­ğın­da İs­lam Dün­ya­sı'nda ka­lı­cı ol­ma­nın im­kân­la­rı­nı ken­di açı­sın­dan fark et­ti­ği­ni, bu bağ­lam­da son de­re­ce bi­linç­li bir stra­te­ji iz­le­di­ği­ni söy­le­mek ger­çe­ğin ifa­de­si ola­cak. Bir yan­dan İs­lam Coğ­raf­ya­sı'nda­ki Şi­i un­sur­la­rı ha­re­ke­te ge­çir­mek, di­ğer yan­dan da Şi­i ide­olo­ji­si­ni –her tür­lü pro­pa­gan­da va­sı­ta­sı­nı kul­la­na­ra­k– ide­olo­ji­si­ni kit­le­sel­leş­tir­mek su­re­tiy­le "aşa­ğı­dan yu­ka­rı­ya" doğ­ru ha­re­ket edi­yor. 

Dün el-Kai­de, bu­gün IŞİD ola­rak kar­şı­mı­za çı­kan ve hiç şüp­he­siz ya­rın da­ha baş­ka isim ve gö­rün­tü­ler al­tın­da kar­şı­mı­za çı­ka­cak olan Se­le­fî/Veh­hâ­bî çiz­gi­nin, genç ku­şak­la­rı he­def­le­di­ğin­den, ka­lı­cı ol­ma is­ti­da­dı­nı ko­ru­ya­ca­ğı­nı söy­le­ye­bi­li­riz. Ge­rek İs­lam Dün­ya­sı'ndan, ge­rek­se "çağ­daş" dün­ya­dan gör­dü­ğü tep­ki­ye rağ­men dur­ma­dan ge­li­şip yay­gın­laş­ma­sı bu söy­le­di­ği­min en güç­lü de­li­li..

İh­van ha­re­ke­ti?..

Arap halk­la­rı nez­din­de bas­kı­cı yö­ne­tim­le­ri­nin yol aç­tı­ğı arı­za­lar­dan bes­le­nen kıs­mî bir sem­pa­ti ve des­te­ğe sa­hip ol­sa da, hal­kın ge­ne­ti­ği­ne ar­zu edi­len öl­çü­de maz­har ola­ma­dı­ğı da bir ger­çe­k… Eş'arî­lik­ten­se Se­le­fî çiz­gi­ye da­ha ya­kın du­ran İh­van'ın, ule­ma­dan ve ule­ma­nın et­ki­sin­de­ki kit­le­ler­den ge­rek­li des­te­ği gör­me­me­si­ni sa­de­ce bir kı­sım Eş'arî ule­ma­nın si­ya­sî mi­yop­lu­ğu­na ya da za­man za­man iha­ne­te va­ran çar­pık an­la­yı­şı­na bağ­la­mak ya­nıl­tı­cı ola­cak­tı­r…

Bu hen­gâ­me ara­sın­da Tür­ki­ye ne­re­de du­ru­yor?        Cum­hur­baş­ka­nı Er­do­ğan'ın İs­lam Dün­ya­sı'nda "so­kak­ta" güç­lü bir et­ki­si­nin bu­lun­du­ğun­da şüp­he yok. An­cak bu et­ki­nin Arap halk­la­rı ba­kı­mın­dan "Os­man­lı" çağ­rı­şım­la­rı eş­li­ğin­de oluş­muş bir bek­len­ti­nin üze­ri­ne otur­du­ğu ger­çe­ği­ni ıs­ka­lar­sak ya­nı­lı­rız. İs­lam Dün­ya­sı'nda ger­çek an­lam­da be­nim­sen­me­nin, ka­lı­cı ve da­ha da önem­li­si "be­lir­le­yi­ci" ol­ma­nın ka­çı­nıl­maz şar­tı yu­ka­rı­da­ki cüm­le­de ge­çen "Os­man­lı" ke­li­me­sin­de giz­li. Arap Dün­ya­sı'nda so­kak­ta­ki in­san, ca­mi ce­ma­ati ken­di­si­ni bü­yük öl­çü­de iti­kat­ta iki mez­hep­ten bi­riy­le, amel­de de dört mez­hep­ten bi­riy­le ifa­de edi­yor. Bir Müs­lü­man için en te­mel kim­lik kod­la­rı­dır bun­lar. Tür­ki­ye'nin bu has­sa­si­yet­le­ri gör­mez­den ge­le­rek İs­lam Dün­ya­sı'nda, hat­ta ken­di coğ­raf­ya­mız­da İs­lam kül­tü­rü­nün ve kim­li­ği­nin ih­ya­sı adı­na ka­lı­cı iş­ler yap­ma­sı hay­li zo­r…